Cuộc cách mạng về thay đổi cỡ đạn bộ binh tiêu chuẩn của Liên Xô

Liên Xô có lý do để thực hiện cuộc cách mạng thay đổi cơ bản trang bị của người lính trên chiến trường. Súng trường AK-47 dù có thế mạnh ở khả năng xuyên phá trong phạm vi 100m, nhưng lại có đạn đạo kém ổn định ở tầm xa 400-800m. Chính từ những kinh nghiệm thực tiễn chiến trường có sự góp mặt của súng trường AK-47, giới chức quân sự Liên Xô đã quyết định phát triển thế hệ súng trường AK mới, sử dụng cỡ đạn nhỏ hơn, tầm bắn hiệu quả cao trong phạm vi 400m và quan trọng hơn là tăng cơ số đạn mang theo của mỗi người lính.

Vũ khí đáp ứng khả năng tấn công chính xác ở tầm 400m

Theo đánh giá của chuyên gia quân sự Nga Vladimir Onokoy, người có nhiều năm nghiên cứu về lịch sử phát triển súng bộ binh, cỡ đạn 7,62mm thực tế phù hợp với các dòng súng trường nòng dài, thiết kế truyền thống với cách lên đạn bằng tay. Tư duy này không còn phù hợp với các loại súng trường tự động có tốc độ bắn cao vì độ giật lớn và trọng lượng đạn nặng. Trong thực tiễn sử dụng, căn cứ vào thông tin phản hồi từ chiến sĩ và sĩ quan, giới chức quân sự Liên Xô đã tính tới phương án khắc phục các vấn đề trên. Trong đó, việc phát triển loại đạn cỡ nhỏ, nhưng có sơ tốc đầu nòng cao được coi là phương án khả thi nhất.

Phiên bản súng trường AK-74M với nhiều cải tiến về trang bị chiến đấu.

“Từ thời quân đội Sa hoàng, nhà thiết kế súng nổi tiếng của Nga, Vladimir Fedorov đã đưa ra ý tưởng về súng trường tự động sử dụng đạn nhỏ có tốc độ bắn cao. Nhiều chuyên gia tin rằng, mẫu Fedorov Avtomat là dòng súng trường tự động đầu tiên trên thế giới”, chuyên gia Vladimir Onokoy đánh giá.

Trong quá trình nghiên cứu, kỹ sư Vladimir Fedorov đã tìm ra điểm tối ưu giữa trọng lượng và đạn đạo của viên đạn nằm ở khoảng 6,5mm. Tính toán của kỹ sư vũ khí Nga đã đi trước thời đại tới 50 năm. Tuy nhiên, khi quân đội Sa hoàng Nga tham gia Thế chiến 1, các thiết kế của ông Vladimir Fedorov đã không được sử dụng.

“Các nghiên cứu về cỡ đạn nhỏ một lần nữa được Liên Xô tính toán trong những năm 1960. Lấy cảm hứng từ dòng đạn tiêu chuẩn của Mỹ và NATO là 5,56 x 45mm, các chuyên gia vũ khí Liên Xô đã tính toán một cỡ đạn gần tương đương, nhưng ít giật, nhẹ hơn, đạn đạo ổn định để phù hợp tác chiến ở tầm trung và xa. Sử dụng nguyên lý ổn định khí động con quay ngược, cỡ đạn mới cũng có khả năng xuyên giáp tốt hơn so với cỡ đạn 7,62 x 39mm ở tầm xa”, ông Vladimir Onokoy đánh giá về cỡ đạn 5,45 x 39mm.

Quá trình nghiên cứu và phát triển cỡ đạn và súng trường AK mới hoàn thiện vào năm 1974 với nguyên mẫu súng A-3. Sau này, khi được đưa vào trang bị cho quân đội Liên Xô, súng trường mới được lấy tên là AK-74.

Cỡ đạn 5,45 x 39mm.

Khi so sánh giữa súng trường AK-47 và AK-74, cả chuyên gia và quân nhân Liên Xô đều chung nhận định: AKM (biến thể nâng cấp của AK-47) với đạn 7,62 x 39mm là một loại vũ khí bộ binh mạnh mẽ, nhưng có độ giật và tản mát cao. Ở phạm vi tác xạ 200-250m, súng trường AKM tỏ ra kém chính xác. Điều này được khắc phục trên mẫu súng AK-74 với tầm bắn chính xác cao lên tới 400m. Ngoài ra, cỡ đạn nhỏ cũng giúp giảm đáng kể trọng lượng vũ khí; giúp người lính có thể mang theo 4 hộp tiếp đạn bổ sung, thay vì 3 như với mẫu AKM.

Do các bí mật về công nghệ, súng trường AK-74 và cỡ đạn 5,45 x 39mm chưa bao giờ được Liên Xô cung cấp bản quyền ra nước ngoài. Các quốc gia Đông Âu và nhiều quốc gia khác trên thế giới vẫn sử dụng các mẫu súng trường AK-47 và cỡ đạn truyền thống 7,62 x 39mm.

Cỡ đạn 7,62 x 39mm sẽ vẫn tồn tại

Khi so sánh giữa 2 cỡ đạn 7,62 và 5,45mm, chúng đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Đạn 7,62mm nặng hơn (16,2gram) nên có khả năng xuyên tốt hơn. Tuy nhiên, trọng lượng nặng ảnh hưởng tới cơ số đạn mang theo của người lính. Cơ số đạn tiêu chuẩn 240 viên cho mỗi người lính của quân đội Liên Xô sẽ nhẹ đi tới 1,4kg với cỡ đạn 5,45mm.

Về tầm bắn, trong phạm vi 100m, đạn 5,45mm cũng có khả năng sát thương gần tương đương đạn 7,62mm, nhưng lại có độ giật ít hơn và độ chụm tốt hơn. Tuy nhiên, trong phạm vi này, do sơ tốc lớn, đạn 5,45mm nhẹ nên dễ bị trượt khỏi bề mặt mục tiêu cứng, thay vì xuyên phá mạnh vào bên trong.

Sự phổ biến của các biến thể của súng trường AK-47 khiến cỡ đạn 7,62 x 39mm tiếp tục phổ biến trong nhiều thập kỷ tới.

Một yếu tố quan trọng khác là sự phổ biến của cỡ đạn 7,62mm lớn hơn rất nhiều lần so với đạn 5,45mm. Điều này không chỉ bị ảnh hưởng do việc Liên Xô không chia sẻ công nghệ, mà còn do rất nhiều quốc gia trên thế giới đã sản xuất súng trường AK-47 và các biến thể với cỡ đạn 7,62mm. Sự phổ biến của chúng khiến việc tìm kiếm nguồn đạn bổ sung trở nên dễ dàng hơn so với đạn 5,45mm.

“Nếu tham gia tác chiến tại một khu vực nào đó trên thế giới, tôi sẽ không cần suy nghĩ chọn ngay súng trường sử dụng cỡ đạn 7,62mm vì sự phổ biến của nó. Tuy nhiên, nếu là chiến dịch ở trong lãnh thổ nước Nga, lựa chọn của tôi sẽ là súng với cỡ đạn 5,45mm”, ông Vladimir Fedorov cho biết.

Hiện tại, nhiều quốc gia trên thế giới cũng đang theo đuổi phát triển cỡ đạn súng trường mới tối ưu giữa khả năng xuyên phá, tầm bắn và trọng lượng. Các nguyên mẫu cơ đạn mới phổ biến ở mức 6,5-6,8mm. Mỹ gần đây cũng đang thử nghiệm cỡ đạn 6,8mm mới sau những than phiền của quân đội các quốc gia NATO về đạn 5,56mm kém uy lực và tầm bắn hiệu dụng kém. Trong khi đó, đạn cỡ 7,62 x 51mm chuẩn NATO tuy có tầm bắn hiệu dụng xa hơn, nhưng lại nặng gấp đôi đạn 5,56mm và độ giật lớn khi bắn ở chế độ liên thanh. Nếu thử nghiệm đạn 6,8mm mới thành công, nhiều khả năng sẽ dẫn tới việc thành lập cỡ đạn tiêu chuẩn mới cho toàn khối NATO.

TUẤN SƠN (tổng hợp theo RBTH, TASS, Lenta)