Cuito Cuanavale - chiến dịch quân sự lớn nhất từ sau thế chiến

Angola trong những năm 1980 là nơi xảy ra một trong những cuộc xung đột gay gắt nhất trong Chiến tranh Lạnh. Cuộc chiến được coi là “Việt Nam của Nam Châu Phi”.

Quân đội cộng sản Lực lượng vũ trang nhân dân giải phóng Angola (FAPLA) đang chiến đấu trong một cuộc nội chiến gay gắt chống lại phong trào du kích (UNITA, Liên minh quốc gia vì nền độc lập hoàn toàn của Angola). Cả hai bên đã từng chiến đấu chống lại chính quyền thuộc địa Bồ Đào Nha nhưng đã trở thành kẻ thù công khai sau khi giành được độc lập.

Xung đột càng trở nên căng thẳng hơn bởi những nước ủng hộ khác nhau. FAPLA có sự hậu thuẫn của Liên Xô, Cuba và Đông Đức. UNITA được hỗ trợ bởi viện trợ bí mật từ Mỹ và Nam Phi ( đang trong thời kỳ phân biệt chủng tộc). Bất chấp nhiều năm chiến tranh, FAPLA chưa bao giờ có thể loại bỏ UNITA khỏi phía đông nam đất nước.

Một cuộc tấn công lớn đã được lên kế hoạch cho năm 1987, Chiến dịch “Chào tháng 10”. Kế hoạch là đánh đuổi UNITA khỏi thành trì của họ. Các sĩ quan Liên Xô sẽ chỉ huy cuộc tấn công trong khi người Cuba và Đông Đức hỗ trợ hậu cần và kỹ thuật.

Việc chuyển giao xe tăng và máy bay trực thăng mới cho Angola cũng đã được Liên Xô đưa đến. Đây là một trận chiến lớn nhất được thấy ở châu Phi kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai.

Trước đó, chính quyền Nam Phi đã can thiệp để cứu UNITA khi tổ chức này bị lôi kéo vào cuộc chiến tranh du kích của chính mình ở Namibia. Người Nam Phi đã ở Angola gần như liên tục kể từ khi họ không thành công trong năm 1975 để đưa UNITA lên nắm quyền.

Mục tiêu hiện tại của họ là làm suy yếu chính phủ Angola định hướng xã hội chủ nghĩa, ngăn chặn ủng hộ ANC và phong trào Swapo ở Namibia. Mục đích sau đó là tạo ra một vùng đệm để ngăn chặn du kích Swapo tiến vào Namibia do Nam Phi chiếm đóng.

UNITA có quân số vượt trội trong khu vực nhưng bộ binh hạng nhẹ của họ sẽ không thể chống chọi lại bộ binh cơ giới của quân đội FAPLA với thiết giáp và sự yểm trợ từ máy bay trên không.

Một nhóm chiến đấu gồm khoảng 1.000 binh sĩ Nam Phi (SADF) đã được cử đến để hỗ trợ đồng minh của họ, mang theo pháo và xe bọc thép nhưng không có xe tăng.

Trong khi đó, FAPLA có sự hỗ trợ từ các xe tăng T-54/55 do Liên Xô sản xuất. Chúng được thiết kế để chiến đấu trong môi trường châu Âu, không phải bụi rậm ở tây nam châu Phi. Những chiếc xe tăng mạnh mẽ đã bị ngăn chặn bởi lực lượng SADF trong một loạt các cuộc giao tranh.

Trận chiến trên sông Lomba là một thảm họa đối với FAPLA. UNITA và SADF đã giành chiến thắng lớn và gần như tiêu diệt toàn bộ một lữ đoàn FAPLA. Các cố vấn FAPLA đã bị choáng váng trước những tổn thất.

Cuộc tấn công đã bị dừng lại sau những cuộc giao tranh từ tháng 9 đến tháng 10. SADF đã đóng chiếc đinh vào quan tài trong các trận chiến tiếp theo vào tháng 11. Mặc dù bị tổn thất nặng nề trong trận chiến trước đó, FAPLA vẫn ở lại chiến trường. Các lữ đoàn bị tổn thất nặng nề được kéo về để tăng viện trong khi các đơn vị mới vào thay thế.

Quân đội Cuba đã đến với số lượng lớn hơn để hỗ trợ FAPLA. Người Nam Phi cũng gia tăng lực lượng của họ. Các đơn vị của họ sẽ lần đầu tiên sử dụng xe tăng Olifant. Hứng khởi với thành công sau các trận chiến ở Lomba, SADF mong muốn tiếp tục đẩy mạnh và gây thêm tổn thất.

Sau những chiến thắng, quân đội SADF và UNITA tổ chức tấn công vào các vị trí của FAPLA. Lực lượng công binh đã đặt các bãi mìn, đào hào và thậm chí chuyển xe tăng bị vô hiệu hóa thành các vị trí phòng thủ, nhưng FAPLA vẫn bất lực trong việc phòng thủ và bị tổn thất nghiêm trọng.

Nhưng FAPLA cũng khiến cuộc tiến công của SADF và UNITA bị chậm lại và phải chịu thương vong ngày càng lớn trước những người Angola và Cuba cố thủ. Chỉ huy cấp cao của SADF thấy rõ rằng việc tiêu diệt lực lượng Cuba và FAPLA không đáng để thương vong thêm. Việc tạm dừng cuối cùng đã được đưa ra vào cuối tháng 3/1988 (còn nữa). Nguồn ảnh: Warhistory.

Quang Hưng