Còn nhiều bất cập khi áp dụng Quy chuẩn Việt Nam trong lĩnh vực xây dựng

Ngày 30.6, tại Viện Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng), Tổng hội Xây dựng Việt Nam đã tổ chức Hội thảo khoa học “Nghiên cứu đánh giá việc áp dụng Quy chuẩn Việt Nam trong Quy hoạch, công trình dân dụng, công trình công nghiệp và đề xuất sửa đổi, bổ sung, kiến nghị xây dựng Quy chuẩn địa phương”.

Tham dự Hội thảo có TS. Đặng Việt Dũng – Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam; KS. Tống Văn Nga – Phó chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam; TS. Lê Quang Hùng – Nguyên thứ trưởng Bộ Xây dựng; PGS-TS. Lê Trung Thành – Viện trưởng Viện Vật liệu Xây dựng (Bộ Xây dựng); Cùng đại diện các cơ quan đơn vị thuộc Bộ Xây dựng, Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn Quốc gia, lãnh đạo các Sở Xây dựng các địa phương, gồm: Hà Nội, Thanh Hóa, Bạc Liêu, Bình Dương và một số doanh nghiệp xây dựng, các nhà khoa học, chuyên gia đến từ Tổng hội Xây dựng Việt Nam…

Nhận diện những bất cập trong áp dụng Quy chuẩn Việt Nam

Chia sẻ tại Hội thảo, TS. Đặng Việt Dũng – Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, cho biết được giao nhiệm vụ từ năm 2022, Tổng hội đã thực hiện khảo sát thực trạng áp dụng hệ thống Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia trong lĩnh vực xây dựng trên địa bàn cả nước với các đối tượng, như: đơn vị tư vấn, các cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và một số doanh nghiệp… Kết quả khảo sát chỉ ra nhiều tồn tại bất cập như hầu hết các QCVN đều được các địa phương ít nhiều áp dụng, nhưng chỉ có 9/16 QCVN được sử dụng thường xuyên với tần suất 50% trở lên, một số còn lại rất ít được sử dụng.

Phát biểu tại Hội thảo, TS. Đặng Việt Dũng – Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, bày tỏ mong muốn Hội thảo sẽ nhận diện những vấn đề còn tồn tại trong quá trình áp dụng QCVN tại các địa phương, đặc biệt trong hoạt động tư vấn và hoạt động kiểm tra, thẩm định các dự án, đồ án trong quá trình thực thi quy chuẩn, tiêu chuẩn... từ đó, tìm ra nguyên nhân và đề xuất quan điểm phương pháp xây dựng QCVN, các nội dung cần điều chỉnh và bổ sung để hoàn thiện các QCVN hiện hành..

Theo Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, qua quá trình thực hiện nghiên cứu, khảo sát cho thấy việc áp dụng quy chuẩn vẫn còn nhiều tồn tại và vướng mắc, cụ thể: quan điểm về các quy định đưa ra trong QCVN còn giao thoa trùng lắp giữa các Bộ, ngành quản lý, chưa được cập nhật thường xuyên, hoặc có cập nhập thì không đồng bộ, chưa tính đến điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế giữa các vùng miền, chưa bao trùm hết các lĩnh vực.

"Một số nội dung quy định trong hệ thống tiêu chuẩn lại được đưa vào nội dung quy chuẩn, dẫn đến một số quy định trong quy chuẩn trở nên cứng nhắc, khó áp dụng trong thực tế. QCVN được biên soạn dựa trên nhiều nguồn tài liệu của các quốc gia khác nhau nên chưa đồng bộ với hệ thống TCVN. Văn phong gây khó hiểu và một số quy định chưa phù hợp với điều kiện ở Việt Nam. Công tác kiểm soát và chế tài về việc thực thi QCVN thiếu chặt chẽ, dẫn đến buông lỏng và vi phạm trong các hoạt động xây dựng”, TS. Đặng Việt Dũng cho biết.

Cũng theo TS. Đặng Việt Dũng, Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật quy định có thêm một loại hình quy chuẩn đó là quy chuẩn địa phương (QCĐP). Theo quy định, QCĐP do Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ban hành để áp dụng trong phạm vi quản lý của địa phương đối với các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, quá trình đặc thù của địa phương và yêu cầu cụ thể về kiểm soát an toàn, môi trường cho phù hợp với đặc điểm địa lý, khí hậu, thủy văn và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

"Một số ý kiến tham luận gửi đến hội thảo đề nghị cân nhắc việc xây dựng QCĐP vì diện tích mỗi tỉnh của VN không lớn trong khi các QCVN đã bao phủ phần lớn các hoạt động xây dựng. Nhưng cũng có những ý kiến cho rằng một số quy định trong QCVN chỉ thích hợp áp dụng ở những thành phố lớn, đông dân, một số địa phương muốn nâng chỉ tiêu cho phù hợp với điều kiện địa phương rất cần ban hành QCĐP. Tuy nhiên cho đến nay mới chỉ có Hà Nội ban hành được 01 QCĐP còn lại các địa phương đều gặp khó khăn khi ban hành QCĐP”, TS. Đặng Việt Dũng chia sẻ.

Tiếp cận vấn đề từ góc nhìn quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quy hoạch, xây dựng công trình dân dụng và công trình công nghiệp của Việt Nam, ThS. Trần Thị Thanh Ý (Ban Khoa học công nghệ, Tổng hội Xây dựng Việt Nam) một lần nữa cho thấy rõ hơn những bất cập, tồn tại được trong việc áp dụng QCVN như vừa nêu trên. Theo ThS. Trần Thị Thanh Ý quy chuẩn chỉ nên điều tiết các vấn đề chung nhất về các công trình xây dựng, còn các đối tượng công trình cụ thể do tiêu chuẩn điều tiết. Bởi nếu điều tiết trực tiếp các công trình cụ thể thì hệ thống QCVN còn thiếu rất nhiều, như quy chuẩn về công trình công nghiệp, bệnh viện, trường học…

Lý giải việc QCVN khó áp dụng trong thực tế, ThS. Thanh Ý cho rằng một trong những nguyên do là ngay từ khi xây dựng tiêu chuẩn hay quy chuẩn, chúng ta hoàn toàn dựa trên cơ sở nghiên cứu của các quốc gia đi trước nhưng chưa phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Theo bà thì "lẽ ra các quy chuẩn quốc gia phải tính đến các điều kiện tự nhiên và phải phù hợp với công nghệ, yêu cầu quản lý nhà nước của quốc gia đó nhưng đôi khi thực tế công trình lại được đầu tư bằng vốn và áp dụng quy chuẩn nước khác”. Đưa ra dẫn chứng, ThS. Thanh Ý cho biết QCVN 08/2018 công trình tàu điện ngầm (do Viện Khoa học công nghệ Xây dựng biên soạn, Vụ Khoa học Công nghệ và môi trường trình duyệt, Bộ Khoa học và Công nghệ thẩm định, Bộ Xây dựng ban hành kèm theo Thông tư số 11/2018/TT-BXD ngày 26.12. 2018 của Bộ trưởng Bộ Xây dựng), được biên soạn dựa theo tiêu chuẩn của Nga, nhưng dự án xây dựng tàu điện ngầm lại của nhà đầu tư Nhật hoặc nước khác.

Nên có hay không Quy chuẩn địa phương?

Tại Hội thảo, các chuyên gia, các nhà khoa học và nhà quản lý cũng đã có những chia sẻ đáng chú ý xung quanh nội dung QCĐP. QCĐP là quy định nằm trong Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật. Theo ThS. Trần Thị Thanh Ý thì sau khi nghiên cứu và khảo sát cho thấy hầu hết các QCĐP rất ít, còn nhiều hạn chế và chủ yếu tập chung ở một số lĩnh vực. Hoặc TCĐP như là một tiêu chuẩn để công bố cho một sản phẩm cụ thể của địa phương. Ví dụ như Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có những sản phẩm gỗ thì địa phương sẽ công bố những tiêu chuẩn về gỗ của địa phương đó.

TS-KTS. Lê Thị Bích Thuận, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng, chia sẻ tại Hội thảo.

Chia sẻ tại Hội thảo, TS-KTS. Lê Thị Bích Thuận, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng, cho rằng việc xây dựng QCĐP phụ thuộc rất nhiều vào năng lực của từng địa phương. Trong báo cáo kết quả khảo sát việc áp dụng QCVN tại các địa phương trình bày tại Hội thảo, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng cũng đưa ra những con số cho thấy thực trạng áp dụng QCVN hiện nay còn hạn chế. Cụ thể như QCVN 01:2021/BXD là QCVN về quy hoạch xây dựng sử dụng thường xuyên trên 70%; QCVN 02:2021/BXD là QCVN về số liệu điều kiện tự nhiên dùng trong xây dựng được sử dụng thường xuyên chưa tới 50%... Thậm chí QCVN08:2021/BXD là QCVN về công trình tàu điện ngầm sử dụng thường xuyên chỉ hơn 15%, ít sử dụng gần 30%. Như vậy, gần như 60% không dùng tới quy chuẩn này.

"Quy chuẩn là những cái phải đạt được và tiêu chuẩn là cách để đạt được. Quy chuẩn là công cụ quản lý việc ban hành tiêu chuẩn. Quy chuẩn để quản lý, còn tiêu chuẩn là để dân thiết kế theo tiêu chuẩn. Khi người dân thực hiện theo tiêu chuẩn này là đã đáp ứng được quy chuẩn. Như vậy không cần phải hai cái song song. Và rất rõ ràng, nó không chèn lên nhau. Nếu quy chuẩn cũng đưa vào cho dân áp dụng thì nó mâu thuẫn nhau và gây ra những khó khăn trong thực hiện” – GS-TSKH. Nguyễn Văn Liên, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, chia sẻ. Về QCĐP ông cũng cho rằng địa phương chưa đủ năng lực để làm các quy chuẩn, cho nên việc giao cho địa phương cần xem lại thận trọng, không nên vội vàng.

Tham luận về nội dung này, TS. Lê Quang Hùng, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Hội Bê tông Việt Nam, cho rằng cần có tầng bậc quy chuẩn trung ương và địa phương. Theo ông, trung ương chỉ nên ban hành quy chuẩn khung, ở địa phương làm chi tiết. Là người tham gia vào việc soạn thảo quy chuẩn, Chủ tịch Hội Bê tông Việt Nam cho rằng số lượng quy chuẩn càng ít càng tốt và chỉ ban hành những quy chuẩn thực sự cần thiết và thuộc chức năng của Bộ Xây dựng. Ông lấy ví dụ như tàu điện ngầm thuộc trách nhiệm Bộ Giao thông Vận tải. Không chỉ về tàu điện ngầm mà còn có rất nhiều nội dung không thuộc công tác quản lý của Bộ Xây dựng cho nên cần co lại các mục quy chuẩn.

TS. Lê Quang Hùng, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Hội Bê tông Việt Nam, chia sẻ tại Hội thảo.

Đồng quan điểm, TS. Nguyễn Trung Hòa, Phó Chủ tịch Hội Kết cấu và công nghệ xây dựng Việt Nam, nguyên Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và môi trường (Bộ Xây dựng), cho rằng do trước đây các chức năng nhiệm vụ của các Bộ chưa được làm rõ nên nhiều nội dung của Bộ khác nhưng vẫn chịu trách nhiệm bởi Bộ Xây dựng.Vì vậy ông Hòa đề xuất nội dung nào không phải của Bộ Xây dựng thì loại bỏ, trả về đúng đơn vị phụ trách, đồng thời biên soạn lại các quy chuẩn hiện không phù hợp. Ví dụ như QC08:2018/BXD là quy chuẩn có nội dung về công trình tàu điện ngầm thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Công Thương…

Về QCĐP, TS. Nguyễn Trung Hòa cho rằng, Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật đưa ra QCĐP là dựa trên mô hình của nước Mỹ. Nhưng nước Mỹ có 51 bang họ cũng chỉ có 26 bang có QCĐP. Malaysia, Ấn Độ… có nhiều bang cũng chỉ có một bộ quy chuẩn/tiêu chuẩn. Trung Quốc rộng lớn như thế với nhiều loại hình thổ nhưỡng và khí hậu… cũng chỉ dùng một bộ quy chuẩn. Cho nên, theo ông Hòa thì không cần thiết phải có QCĐP và có thì địa phương cũng không đủ năng lực để thực hiện.

Phó Chủ tịch Hội Kết cấu và công nghệ xây dựng Việt Nam cũng cho rằng, quy chuẩn hiện nay có ảnh hưởng và tác động nhiều là quy chuẩn quy hoạch. Bởi trong quy hoạch đã nghiên cứu đầy đủ các điều kiện thổ nhưỡng, địa lý, tập quán văn hóa… đầy đủ của từng địa phương. Do đó, có thể dùng quy chuẩn quy hoạch để quản lý.

Kết thúc Hội thảo, TS. Đặng Việt Dũng giửi lời cảm ơn tới các đại biểu và các ý kiến đóng góp về Quy chuẩn xây dựng Việt Nam. Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam cho rằng tất cả những ý kiến đóng góp của các chuyên gia, các nhà khoa học cũng như các nhà quản lý tại Hội thảo sẽ được ghi nhận và làm cơ sở tham khảo cho công tác nghiên cứu cũng như để nhận diện tồn tại và đề xuất những giải pháp khắc phục nhằm thúc đẩy việc áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia trong hoạt động xây dựng. "Hội thảo đã đặt ra một số vấn đề cần điều chỉnh Quy chuẩn sao cho phù hợp. Bên cạnh đó, mong muốn các đơn vị trong lĩnh vực xây dựng cùng chung tay để áp dụng Quy chuẩn Việt Nam một cách hiệu quả tối đa", TS. Đặng Việt Dũng nói.

Q.Hùng - H.Vỹ - L.Quyên