'Con người – Động vật – Sinh quyển': Tam giác vàng của ngành chăm sóc sức khỏe

Ngành chăm sóc sức khỏe phải đối mặt với những thách thức và cơ hội - từ những rủi ro của kháng thuốc chống vi trùng và đại dịch vì ô nhiễm khí hậu, đến sự thay đổi liên tục của người tiêu dùng từ thuốc điều trị sang các biện pháp phòng chống bệnh tật và chăm sóc sức khỏe toàn diện. Hơn bao giờ hết, các nhà sản xuất thực phẩm, nhà bán lẻ, công ty dược phẩm và các nhà hoạch định chính sách đang buộc phải hợp tác để tìm giải pháp cho các thách thức sức khỏe toàn cầu không thể tách rời.

Phòng ngừa và chăm sóc sức khỏe toàn diện

Để chăm sóc sức khỏe mọi người có thể chi rất nhiều tiền, vì vậy chúng ta phải chi tiêu một cách khôn ngoan.Điều quan trọng là dành cho sức khỏe những thứ thực sự tạo ra giá trị và có tác động tích cực. Sự gia tăng của các bệnh mạn tính và dân số già sẽ tiếp tục thay đổi khiến các công ty chuyên trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe và chính phủ phải phát triển theo hướng đầu tư nhiều hơn vào y tế dự phòng, chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Ngành công nghiệp chăm sóc sức khỏe cũng phải đối mặt với rủi ro của các quy định chặt chẽ hơn, thách thức đổi mới và phải tìm đường trong một thế giới đánh thức nhận thức ra rằng sức mạnh của phòng ngừa dịch bệnh và chăm sóc toàn diện cần thiết hơn.

Số người có thể tiếp cận các dịch vụ y tế quan trọng bao gồm tiêm chủng, kế hoạch hóa gia đình, chăm sóc sức khỏe người cao tuổi… đã tăng lên trong thế kỷ 21.Tuy nhiên, hơn một nửa dân số thế giới vẫn không thể sử dụng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe thiết yếu, thường bị đẩy vào tình trạng đói nghèo do phải tự chi trả toàn bộ chi phí chăm sóc sức khỏe.

Theo Viện Chiến lược và Chính sách Y tế (Bộ Y tế), mở rộng bao phủ bảo hiểm y tế (BHYT) luôn là mục tiêu được đặt ra đối với tất cả hệ thống BHYT của các quốc gia. Để thực hiện việc mở rộng độ bao phủ BHYT, các quốc gia thường áp dụng 2 chính sách khá hiệu quả, đó là: sử dụng ngân sách nhà nước để thực hiện mở rộng BHYT và quy định tham gia BHYT hộ gia đình thay vì cá nhân. Tại Việt Nam, 2 cách tiếp cận này cũng đã được áp dụng nhằm mở rộng độ bao phủ BHYT, lên đến gần 90% vào cuối năm 2019.

Nhưng, thực tế hiện nay, tại Việt Nam không ít người dân vẫn chưa nhận thức đúng, đầy đủ về chính sách BHYT, chưa có ý thức bảo vệ sức khỏe cho cá nhân mình, gia đình và cộng đồng; có tư tưởng chọn lựa ngược, chỉ khi ốm đau mới tham gia BHYT. Đối tượng tham gia BHYT theo hộ gia đình chính vì vậy vẫn còn tham gia với tỷ lệ thấp (41%).

Trong khi những tiến bộ kinh tế - xã hội và công nghệ đang giúp mở rộng ngành chăm sóc sức khỏe nhưng nó lại đang lan rộng với tốc độ không đồng đều trên toàn thế giới. Các công ty dược phẩm và dịch vụ chăm sóc sức khỏe có cơ hội hỗ trợ mở rộng chăm sóc sức khỏe thông qua hợp tác, đổi mới, vận động và tích hợp công nghệ vào các mô hình kinh doanh hiện tại của họ để hỗ trợ BHYT toàn cầu (UHC).

Ngành công nghiệp dược phẩm sinh học cũng đang tham gia vào các quan hệ đối tác đa ngành hơn để hỗ trợ sự phát triển của UHC trên toàn thế giới.Ví dụ, điện thoại thông minh và dịch vụ truyền phát video đã được sử dụng để tư vấn và kê đơn bác sĩ từ xa.

Lĩnh vực chăm sóc sức khỏe được coi là lĩnh vực có tiềm năng tác động tổng thể cao nhất đến sự thành công của các mục tiêu phát triển bền vững, nâng cao chất lượng sống của con người, khi mà toàn cầu đang đối mặt với tình trạng già hóa, sống lâu hơn.

Sinh quyển lành mạnh, con người khỏe mạnh

Từ đa dạng sinh học đang bị suy thoái đến ô nhiễm không khí và biến đổi khí hậu, cách thức lây truyền bệnh tật và sự phát triển của kháng kháng sinh, môi trường vật lý của con người chúng ta được chia sẻ với động thực vật, gắn bó chặt chẽ với sức khỏe con người và ngược lại. Mất đa dạng sinh học và thiệt hại hệ sinh thái - bởi cả con người và khí hậu thay đổi - đóng một vai trò quan trọng trong việc lây lan các bệnh truyền nhiễm và đại dịch.

Trong những năm gần đây, dịch SARS, Ebola, cúm và sốt rét đã được quy cho các tác động của con người đối với đa dạng sinh học, buôn bán động vật hoang dã hoặc sử dụng quỹ đất không bền vững. Việc bảo tồn đa dạng sinh học cũng liên quan đến sự đa dạng phân tử và phát triển thuốc thành công. Sự tuyệt chủng hàng loạt của các loài thực vật và động vật sẽ có những tác động tiêu cực chưa từng thấy đối với sức khỏe con người.

Khái niệm “Một Sức khỏe - One Health” thừa nhận rằng sức khỏe của con người được kết nối với sức khỏe của động thực vật và môi trường và ngày càng phát triển thành xu hướng nổi bật giữa các nhà hoạch định chính sách, ngành công nghiệp chăm sóc y tế và các bên liên quan khác. “One Health” được hiểu là dự phòng các bệnh lây truyền từ động vật sang người bằng việc kiểm soát sự lây nhiễm và bệnh ở các quần thể hệ sinh thái. Đây một khái niệm rộng, phản ánh mối quan hệ mật thiết giữa sức khỏe con người, động vật và môi trường. Từ góc độ y tế và thú y, mục tiêu cuối cùng của “One health” là làm thế nào để có “Một sức khỏe” con người tốt nhất; con người là trung tâm và được đặt trong mối quan hệ với sức khỏe động vật và môi trường. Giá trị tiền tệ của hàng hóa và dịch vụ, bao gồm các lợi ích tác động trực tiếp lên sức khỏe, được cung cấp bởi các hệ sinh thái được ước tính khoảng 33 nghìn tỷ đô la mỗi năm.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính rằng trên toàn cầu, hơn 91% dân số thế giới đang bị phơi nhiễm với chất lượng không khí vượt quá giới hạn an toàn.

Bên cạnh đó, do việc sử dụng kháng sinh cho người và động vật ngày càng tăng và lạm dụng một cách vô tội vạ, vô trách nhiệm, tình trạng kháng kháng sinh đang trở thành một vấn đề ngày càng cấp bách. Mức độ nhiễm trùng kháng thuốc được dự đoán sẽ khiến thế giới thiệt hại 100 nghìn tỷ đô la từ nay đến năm 2050, cao hơn cả “giá trị” nền kinh tế toàn cầu hiện nay.

Phần lớn tất cả các loại kháng sinh được sản xuất đều được dùng cho vật nuôi - gần một nửa số kháng sinh ở Anh, 2/3 ở EU và 70% ở Mỹ. Trong khi Cục Quản lý Thực - Dược phẩm Mỹ chỉ phê duyệt 9 loại kháng sinh trong thập kỷ qua và các công ty dược phẩm lớn trên thế giới đã liên tục rút vốn khỏi nghiên cứu kháng sinh để ưu tiên phát triển các phương pháp điều trị có lợi hơn cho các bệnh mạn tính.

Các công ty dược phẩm sinh học sẽ tiếp tục tập trung vào việc tăng cường sức khỏe và phòng ngừa dịch bệnh thông qua những đổi mới các công nghệ sản phẩm và dịch vụ chăm sóc toàn diện cho phép cá nhân hóa hơn.“One Health” sẽ càng là xu hướng nổi bật hơn nữa, với nhiều lĩnh vực, ngành công nghiệp và các bên liên quan làm việc cùng nhau để đạt được kết quả tốt hơn trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Các phương pháp tiếp cận trên toàn hệ thống để giải quyết tình trạng kháng kháng sinh cũng sẽ phát triển, mở rộng phạm vi hợp tác lớn hơn giữa nông dân, người chăn nuôi, nhà sản xuất thực phẩm, nhà bán lẻ thực phẩm, công ty dược phẩm và các nhà hoạch định chính sách ở cấp địa phương, khu vực, quốc gia và toàn cầu.

ThS.BS. LƯƠNG CÔNG MINH