Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ: Nâng cao chất lượng thể chế - đột phá chiến lược để phát triển bền vững

Tại Diễn đàn Kinh tế - Xã hội Việt Nam 2023, nhiều gợi ý chính sách quan trọng, ý nghĩa, thiết thực đã được đưa ra xoay quanh chủ đề của Diễn đàn, nhằm hướng tới tăng trưởng và phát triển bền vững nền kinh tế.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu. Quang Khánh

Tổng kết lại các gợi ý chính sách được đưa ra, trong phát biểu bế mạc Diễn đàn, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh 3 nhóm vấn đề: về năng lực, động lực nội sinh của nền kinh tế; về vận dụng, khai thác hiệu quả “ngoại lực” và về kiến tạo các động lực tăng trưởng mới cho nền kinh tế.

Nhân lực là động lực nội sinh cốt lõi

Về năng lực, động lực nội sinh của nền kinh tế: Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, các đại biểu cho rằng, cần phát triển các khu vực sản xuất của nền kinh tế, gồm khu vực nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ; đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, kích cầu tiêu dùng, phát triển thị trường nội địa và nâng cao năng suất lao động. Thực hiện đồng bộ, cộng hưởng các yếu tố này sẽ phát huy tổng hợp sức mạnh nội sinh của nền kinh tế.

Trong thời gian tới, để đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế, các đại biểu đề xuất cần nghiên cứu, ban hành mới hoặc kéo dài các chính sách tiền tệ, chính sách thuế, phí, lệ phí... nhằm hỗ trợ, thúc đẩy sản xuất kinh doanh. Tiếp tục biện pháp tăng vốn điều lệ của các ngân hàng, nhất là các ngân hàng thương mại Nhà nước và ngân hàng thương mại cổ phần Nhà nước. Phối hợp chính sách hiệu quả (đặc biệt giữa chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa và các chính sách vĩ mô khác) nhằm tiếp tục giảm lãi suất, bình ổn tỷ giá, giá hàng hóa thiết yếu và thúc đẩy tăng trưởng.

Thực hiện đồng bộ các giải pháp, sớm tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, cơ cấu lại các loại thị trường; thúc đẩy phát triển và quản lý chặt chẽ các thị trường tiền tệ, chứng khoán, bảo hiểm, trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản. Phát triển và khai thác hiệu quả thị trường trong nước, đẩy mạnh sức mua trong nước thông qua xúc tiến thương mại, thúc đẩy phân phối hàng hóa qua nền tảng số, thương mại điện tử để mở rộng tiêu dùng nội địa; vận động người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam, kích cầu du lịch trong nước. Kích cầu tiêu dùng nội địa, theo tính toán của nhóm chuyên gia, tiêu dùng (loại trừ yếu tố giá) tăng thêm 1 điểm % sẽ giúp GDP tăng thêm khoảng 0,2 điểm %.

Trong điều hành chính sách tài khóa, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, phải có trọng tâm, trọng điểm. Đồng thời, phải tạo chuyển biến căn bản trong giải ngân vốn đầu tư công, nhất là các công trình giao thông trọng điểm; hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng chiến lược đồng bộ, nhất là hạ tầng giao thông như hệ thống đường cao tốc theo tuyến Bắc – Nam, Đông - Tây, đẩy nhanh tiến độ chuẩn bị dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam, phát triển hạ tầng năng lượng, hạ tầng số gắn với nâng cao năng lực nội tại; triển khai nhanh, hiệu quả Quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh... Theo đánh giá của các chuyên gia, nếu giải ngân được 95% kế hoạch vốn đầu tư công trong năm 2023 thì sẽ tăng thêm 2 điểm % vào tăng trưởng GDP.

Tại Diễn đàn, các ý kiến cũng nhấn mạnh, nguồn nhân lực là động lực nội sinh cốt lõi của nền kinh tế. Ngân hàng Thế giới (WB) cho rằng, giải pháp chủ yếu để đạt được tốc độ tăng trưởng năng suất cao hơn nằm ở việc cải thiện các đặc điểm của lực lượng lao động trẻ hiện nay. Cần mở rộng độ bao phủ, phổ cập giáo dục và nâng cao chất lượng hệ thống giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao (chú trọng kỹ năng, đạo đức kinh doanh...), tăng cường đào tạo kỹ năng nghề, chú trọng đầu tư, chuẩn bị trước một bước nguồn nhân lực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo trong tương lai...

Chia sẻ thông tin, chỉ riêng nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành công nghiệp bán dẫn từ nay đến năm 2028 chúng ta cần phải có 50 nghìn người, Chủ tịch Quốc hội khẳng định, việc ưu tiên đào tạo các tài năng cá biệt và các kỹ năng mới nổi phải là chính sách hàng đầu đối với Việt Nam trong giai đoạn phát triển mới.

Trong đó, Chủ tịch Quốc hội nhắc lại đề xuất của Tổ chức Lao động quốc tế về việc nghiên cứu triển khai cấp bằng hoặc giấy chứng nhận hành nghề một cách thực chất theo tiêu chuẩn quốc tế, đúng với năng lực chuyên môn và kỹ năng của người lao động; giúp nâng cao trình độ, tính cạnh tranh của lực lượng lao động trong nền kinh tế. WB đề nghị cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống bảo trợ xã hội mang tính thích ứng, tích hợp, dễ điều chỉnh và hiện đại để bảo vệ các hộ gia đình trước những cú sốc một cách hiệu quả hơn, đồng thời cải thiện mức độ bao phủ bảo hiểm xã hội để tăng tính đối phó với rủi ro thất nghiệp và đảm bảo thu nhập khi về già.

Chủ tịch Quốc hội cũng nêu rõ, sớm thực hiện chính sách cải cách tiền lương một cách căn bản trong năm 2024 cũng là một “cú hích” cho thị trường lao động và góp phần kích cầu tiêu dùng nội địa. Lần này chúng ta tiến hành cải cách tiền lương chứ không phải chỉ là câu chuyện tăng lương bình thường. Hiện nay, các cơ quan đều đang tích cực chuẩn bị cả về nguồn lực và thể chế, chính sách thang, bảng lương để thực hiện cải cách tiền lương.

Quang cảnh Diễn đàn Kinh tế - Xã hội Việt Nam 2023

Cùng với đó, cần đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng các ngành có giá trị gia tăng cao, sử dụng công nghệ cao, đòi hỏi trình độ lao động cao; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong sản xuất, kinh doanh. Phát huy thế mạnh nội lực của nền kinh tế gồm nền nông nghiệp nhiệt đới, lợi thế kinh tế biển, du lịch, phát triển kinh tế đô thị gắn với quá trình đô thị hóa. Phát triển các ngành công nghiệp nền tảng như: công nghiệp cơ khí chế tạo, luyện kim, hóa chất, vật liệu, công nghiệp phục vụ nông nghiệp.

Tập trung nguồn lực, sửa đổi, bổ sung các luật để khai thác tốt hơn các cơ hội, tạo động lực tăng trưởng mới, thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu nền kinh tế theo hướng số hóa, xanh hóa, đổi mới sáng tạo. Cần tiếp tục cải cách mạnh mẽ, đột phá thủ tục hành chính, môi trường đầu tư kinh doanh, kiến tạo môi trường kinh doanh thuận lợi hơn cho doanh nghiệp, khôi phục, củng cố niềm tin, tạo luồng sinh khí mới cho môi trường kinh doanh. Đây là yêu cầu mang tính tối thượng, bắt buộc.

Phát huy động lực từ đầu tư nước ngoài, đẩy mạnh xuất khẩu, hướng tới bền vững

Về vận dụng, khai thác hiệu quả “ngoại lực”, Chủ tịch Quốc hội nhất trí cho rằng, cần phát huy các động lực từ thu hút hiệu quả đầu tư nước ngoài và đẩy mạnh xuất khẩu, hướng tới bền vững. Đây là những động lực tăng trưởng truyền thống của Việt Nam, tuy nhiên đến nay đang có dấu hiệu suy giảm hoặc giảm tốc. Cần chủ động chuẩn bị các điều kiện cần thiết và xúc tiến, thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài thế hệ mới, các nhà đầu tư chiến lược, phát triển các ngành kinh tế mới, có công nghệ hiện đại, có kế hoạch đầu tư cho nghiên cứu và triển khai, có kết nối, chuyển giao công nghệ với doanh nghiệp trong nước.

Các đại biểu dự Diễn đàn Kinh tế - Xã hội Việt Nam 2023

Cùng với các giải pháp về thuế tối thiểu toàn cầu dự kiến sẽ được Quốc hội xem xét, quyết định tại Kỳ họp cuối năm nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đề nghị nghiên cứu, bổ sung chính sách hỗ trợ đầu tư trong lĩnh vực công nghệ cao đối với các doanh nghiệp có dự án ứng dụng công nghệ cao có quy mô vốn đầu tư lớn hoặc doanh thu cao; doanh nghiệp đầu tư dự án có quy mô vốn lớn hoặc doanh thu cao sản xuất sản phẩm công nghệ cao; và doanh nghiệp đầu tư dự án trung tâm nghiên cứu và phát triển.

Chủ tịch Quốc hội cho rằng, để đẩy mạnh xuất khẩu, hướng tới xuất khẩu bền vững, cần tranh thủ tối đa các thị trường xuất khẩu chủ lực, truyền thống, phát triển thị trường mới, thị trường ngách, đáp ứng nhanh, kịp thời yêu cầu mới của nước đối tác xuất khẩu. Khai thác tốt hơn các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết, thực hiện hiệu quả công tác xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu, đa dạng hàng hóa và thị trường xuất khẩu, đầu tư.

Tập trung kiến tạo 5 động lực tăng trưởng mới

Về kiến tạo các động lực tăng trưởng mới cho nền kinh tế, Chủ tịch Quốc hội cho biết, các đại biểu đã đưa ra rất nhiều gợi ý chính sách, trong đó tập trung vào 5 động lực chủ yếu: thúc đẩy liên kết vùng, phục hồi và tăng trưởng của các đầu tàu nền kinh tế; phát triển khu vực kinh tế tư nhân, doanh nghiệp nội địa; đẩy mạnh kinh tế số, kinh tế xanh; hoàn thiện và nâng cao chất lượng thể chế kinh tế và nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu và năng cao năng lực tự chủ, tự lực của nền kinh tế.

Quang cảnh Diễn đàn Kinh tế - Xã hội Việt Nam 2023

Theo Chủ tịch Quốc hội, cần có thêm các chính sách nhằm quan tâm thúc đẩy liên kết vùng, phục hồi và tăng trưởng của các đầu tàu kinh tế, nhất là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Riêng hai thành phố này đóng góp khoảng 39% tăng trưởng GDP của Việt Nam là động lực và có tính lan tỏa cao. Có ý kiến đề nghị cần khẩn trương triển khai trung tâm tài chính quốc tế Hồ Chí Minh.

Tăng cường phát triển khu vực kinh tế tư nhân, áp dụng những công nghệ và ý tưởng mới, tạo động lực mới. Cần phải có đột phá về cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển mạnh hơn, bền vững hơn. Quyết liệt tháo gỡ các vướng mắc, rào cản lớn đối với doanh nghiệp trong nước hiện nay, nhất là về vấn đề thủ tục hành chính, thị trường đầu ra, tiếp cận vốn, đặc biệt là khả năng tiếp cận và năng lực hấp thụ vốn và lao động.

Tăng cường thực hiện hiệu quả các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp như hỗ trợ tham gia chuỗi giá trị, chuyển đổi số, nâng cao năng suất, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo, hỗ trợ pháp lý... Tăng cường kết nối kinh doanh, liên kết tạo thế cộng sinh giữa các doanh nghiệp vừa và nhỏ với các doanh nghiệp lớn, đa quốc gia, giữa các doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp nước ngoài.

Cần có các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ linh hoạt, chuyên trách, chuyên nghiệp và hiệu quả. Ban hành cơ chế, chính sách khuyến khích hình thành lực lượng doanh nghiệp thuộc khu vực tư nhân và doanh nghiệp nhà nước có vai trò dẫn dắt, mở đường trong một số lĩnh vực, ngành kinh tế.

Về thúc đẩy chuyển đổi số, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, các đại biểu đề nghị cần xây dựng trên 3 trụ cột, gồm: chính phủ số, kinh tế số, công dân số, nhằm giảm thiểu, tăng cường hiệu quả, hiệu lực các dịch vụ công, tối ưu hóa hiệu quả và hiệu suất hoạt động của nền kinh tế, cho phép các công dân kết nối thành một xã hội mạng lưới, từ đó hình thành những nền tảng thị trường mới.

Các đại biểu cũng đề cập nhiều đến động lực từ lợi ích thiết thực của tăng trưởng xanh và khẳng định đây là con đường tất yếu, trụ cột xuyên suốt trong định hình các chiến lược, kế hoạch, chính sách nhằm hướng tới nâng cao sức cạnh tranh và tăng trưởng kinh tế bền vững. Chúng ta cần sớm ban hành tiêu chí xanh, có cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích phù hợp, dành nguồn lực ngân sách thỏa đáng nhằm thúc đẩy chuyển đổi xanh; hạn chế thu hút đầu tư vào các ngành công nghiệp thâm dụng năng lượng.

Các diễn giả và đại biểu đề nghị hoạch định và thực thi chính sách theo hướng tăng hiệu quả sử dụng năng lượng; chuyển đổi động lực tăng trưởng về tiêu dùng và sản xuất trong nước theo hướng kinh tế tuần hoàn; hoàn thiện khung khổ pháp lý cho trái phiếu xanh (trái phiếu chính phủ, trái phiếu địa phương và trái phiếu doanh nghiệp), bảo hiểm xanh, tín dụng xanh và ngân hàng xanh. Nâng cao khả năng tiếp cận tài chính xanh thông qua việc ban hành cơ chế ưu đãi cho đầu tư xanh, tín dụng xanh nhằm khuyến khích đầu tư vào các dự án xanh, thúc đẩy tăng trưởng xanh ở các địa phương; nghiên cứu, đề xuất xây dựng các giải pháp tập trung và huy động nguồn lực cho tăng trưởng xanh.

Nhấn mạnh ý kiến của các đại biểu về "cải cách và nâng cao chất lượng thể chế kinh tế là động lực đột phá nhưng cũng khó thực hiện và có thể cần nhiều thời gian bởi động lực này giúp kiến tạo cơ chế mới, cách thức vận hành mới, tạo ra môi trường kinh doanh, đầu tư hấp dẫn, minh bạch", Chủ tịch Quốc hội khẳng định, đây là một trong những đột phá chiến lược để phát triển bền vững đất nước. "Cải cách và hoàn thiện thể chế luôn được Đảng và Nhà nước ta quan tâm, chú trọng. Qua Diễn đàn này cho thấy, cần phải tiếp tục đổi mới quản trị quốc gia và kể cả đổi mới quản trị địa phương, doanh nghiệp", Chủ tịch Quốc hội nói.

Các đại biểu dự Diễn đàn Kinh tế - Xã hội Việt Nam 2023

Chủ tịch Quốc hội cũng đề cập các ý kiến cụ thể của đại biểu nhằm đẩy mạnh cải cách thể chế, trong đó, cần tiếp tục đổi mới tư duy nâng cao nhận thức về vai trò của công tác xây dựng và thi hành pháp luật; cải cách thể chế cần bảo đảm tính đồng bộ (giữa trung ương và địa phương, trong nước và quốc tế, ban hành và tổ chức thực thi, giữa các ngành, lĩnh vực,...).

Cùng với đó, cần đẩy nhanh tiến trình hoàn thiện thể chế, nhất là các luật về đất đai, nhà ở, kinh doanh bất động sản, tổ chức tín dụng, đấu thầu và cơ chế đặc thù cho một số địa phương động lực (như TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội, Hải Phòng... Hoàn thiện hệ thống thể chế, chính sách, pháp luật thực thi để kết nối các khu vực kinh tế, tạo liên kết kinh tế giữa các địa phương trong vùng và giữa các vùng. Quan tâm xây dựng thể chế cho phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn (bao gồm cả các cơ chế thử nghiệm sandbox), vừa tận dụng cơ hội, vừa hỗ trợ vượt qua khó khăn, thách thức.

Chủ tịch Quốc hội khẳng định, hoàn thiện thể chế là "nhiệm vụ thường xuyên, xuyên suốt và là vấn đề dài hạn của cả nền kinh tế".

Về nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu, theo tính toán của WB, việc nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu có thể giúp tăng thêm 2-3% GDP của Việt Nam mỗi năm. Các đại biểu đã đề xuất cần chú trọng nội địa hóa chuỗi cung ứng các ngành công nghiệp để giảm phụ thuộc vào nhập khẩu máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu và tăng cường tính tự chủ, nâng cao giá trị gia tăng nội địa, sức cạnh tranh của sản phẩm và vị trí của doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Tăng cường tính liên kết nội vùng và liên vùng. Chú trọng phát triển công nghiệp hỗ trợ, tăng cường kết nối giữa các nhà cung cấp trong nước với các tập đoàn đa quốc gia đầu tư vào Việt Nam. Tận dụng tốt hơn các FTA để tăng cường kết nối với các đối tác chiến lược cả thượng nguồn và hạ nguồn, đồng thời đa dạng hóa thị trường, đối tác nhằm kiểm soát rủi ro, tránh phụ thuộc vào một vài đối tác, thị trường cụ thể.

Để nâng cao năng lực tự chủ, tự lực của nền kinh tế, Chủ tịch Quốc hội nhất trí cho rằng, cần phát huy nội lực của kinh tế trong nước, xây dựng và triển khai chương trình quốc gia về nâng cao năng lực độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường của nền sản xuất Việt Nam đến năm 2045 (Make in Vietnam 2045), củng cố tiềm lực khoa học và công nghệ trên cơ sở làm chủ công nghệ hiện đại, công nghệ lõi và đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, tăng cường hội nhập quốc tế đi đôi với bảo vệ thị trường trong nước và thu hút nguồn lực đầu tư hiệu quả.

"Lần này, thông điệp phát huy nội lực, năng lực nội sinh, kiến tạo các động lực tăng trưởng mới đã được đưa ra rất mạnh mẽ và tôi rất mừng là Diễn đàn của chúng ta đã đạt được kết quả về vấn đề này", Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Sau một ngày làm việc, Diễn đàn Kinh tế - Xã hội Việt Nam năm 2023 đã thành công hết sức tốt đẹp, cung cấp nhiều thông tin quý, hữu ích với những giải pháp, kiến nghị rất rõ ràng, cụ thể. Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, đây sẽ là "đầu vào", tư liệu hết sức quan trọng được Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành, cơ quan hữu quan nghiên cứu trong quá trình hoạch định chính sách và quản lý nhà nước.

Phạm Thúy