Canada có nguy cơ mất trắng hàng chục tỉ USD trong dự án đường ống Trans Mountain

Năm 2018, chính phủ liên bang Canada đã mua đường ống Trans Mountain từ Kinder Morgan với giá 4,8 tỷ USD sau khi công ty này cảnh báo sẽ hủy dự án mở rộng do sự phản đối về môi trường.

Chính phủ Canada từng có ý định mở rộng dự án, bằng việc nâng gấp 3 lần lưu lượng dầu thô đi từ Alberta đến bờ biển Thái Bình Dương của Canada vào đầu năm tới. Tuy nhiên, khi công tác bị trì hoãn quá lâu, Canada đã lên kế hoạch bán cổ phần của Trans Mountain. Vào tháng trước, Ottawa đã mở ra những cuộc đàm phán không chính thức với các cộng đồng bản địa nằm dọc theo đường ống Trans Mountain, như một bước đầu trong tiến trình thoái vốn khỏi đường ống có công suất dự tính 890.000 thùng/ngày này.

Các nhà phân tích cho biết, các nhà khai thác đường ống khác không còn hứng thú với thương vụ này, do chi phí tài chính quá cao. Hơn nữa, các nhà đầu tư dài hạn như quỹ hưu trí sẽ tránh xa thương vụ này, do lo ngại về việc tiếp xúc với tài sản nhiên liệu hóa thạch.

Vào năm 2018, Chính phủ của Thủ tướng Justin Trudeau đã mua Trans Mountain với giá 4,5 tỷ đô la Canada, như một cách để giải cứu dự án mở rộng này khỏi cảnh chật vật nhiều năm vì trì hoãn theo quy định và chi phí vượt mức lớn. Ông lập luận: Cần phải giảm thiểu tình trạng tắc nghẽn vận chuyển dầu thô, nguyên nhân làm nhiều nhà khai thác dầu Canada chịu thiệt hại hàng tỷ USD mỗi năm vì bị mất doanh thu xuất khẩu.

Tuy nhiên, chi phí mở rộng hiện đã tăng lên thành 30,9 tỷ đô la Canada – gấp 4 lần ban đầu, và có thể sẽ tăng thêm.

Một cuộc khảo sát ý kiến giữa Reuters và 5 nhà phân tích - đầu tư cho thấy, Trans Mountain có giá trị thị trường tầm 15 – 25 tỷ đô la Canada, dựa trên những yếu tố như thu nhập dự kiến và phí vận chuyển dầu.

Ông Ryan Bushell - Chủ tịch của Newhaven Asset Management, chuyên về mua cổ phần của những công ty cơ sở hạ tầng năng lượng, cho biết: “Chúng ta phải xem xem, chính phủ sẽ trả cái giá nào”.

Chính phủ Canada đã từ chối bình luận.

Vào tuần trước, Giám đốc điều hành Trans Mountain Corp (TMC) Dawn Farrell cho biết, thương vụ mua bán này có thể kết thúc vào đầu năm 2025, ngay trước khi Canada tổ chức bầu cử Thủ tưởng lần thứ 45. Việc chính phủ bị thua lỗ kinh doanh ngay trong năm bầu cử sẽ thu hút sự tức giận của người nộp thuế.

Trans Mountain mang lại giá trị chiến lược vì đây là đường ống duy nhất đưa dầu thô từ mỏ dầu của Canada đến Thái Bình Dương và những thị trường lọc dầu châu Á. Tuy nhiên, rào cản lớn về mặt pháp lý cho những dự án cơ sở hạ tầng lớn của Canada có thể hóa TM thành đường ống cuối cùng đi theo loại hình này.

Đã vậy, chi phí vận chuyển không ổn định đang cản trở khả năng định giá tài sản.

Nhà phân tích Michael Dunn của Stifel Canada cho biết, phần lớn giá trị lâu dài của Trans Mountain được xác định bằng phí vận chuyển – vốn vẫn chưa được quyết định. Ngoài ra, ông cũng sẽ rất “ngạc nhiên” nếu chính phủ thật sự gỡ lại được toàn bộ vốn đầu tư thông qua hoạt động bán lại Trans Mountain.

Những chủ hợp đồng dài hạn của đường ống và doanh nghiệp nhận dầu, bao gồm cả Cenovus Energy, thì cho rằng chi phí cơ bản đề xuất của TMC là quá cao. Hiện nay, những hợp đồng này chiếm 80% công suất vận chuyển của đường ống.

Theo cộng đồng Tsleil-Waututh First Nation - đơn vị can thiệp tranh chấp phí vận chuyển, ngay cả khi nhà điều hành TMC đưa ra phán quyết có lợi cho đường ống, thì phí vận chuyển chỉ gỡ lại chưa đến một nửa chi phí xây dựng TMC. Được biết, cộng đồng này là một trong những bên phản đối dự án Trans Mountain.

Đi tìm người mua

Theo ông Paul Poscente - Giám đốc điều hành của Axxcelus Capital, công ty tư vấn cho cộng đồng bản địa về đầu tư cơ sở hạ tầng, khó khăn trong việc xây dựng đường ống mới và chi phí vận chuyển của TMC là nguyên nhân thu hút sự chú ý của First Nation. Ông Poscente nói: “Thật khó mà tưởng tượng được khả năng xây dựng nên một đường ống như Trans Mountain”.

Dự án Reconciliation (Dự án Hòa giải) - Một nhóm hoạt động của người bản địa Canada, và Chinook Pathways – liên doanh đối tác giữa Pembina Pipeline Corp và Western Indigenous Pipeline Group (WIPG), cho biết họ sẽ tham gia đấu thầu cổ phần của đường ống.

Tuy nhiên, theo Giám đốc điều hành Scott Burrows của Pembina, do chi phí tăng cao, công ty dự định chỉ mua 20-30% cổ phần, so với mức 50% như dự kiến ban đầu.

Project Reconciliation cho biết, không có thông tin cập nhật nào về quy trình đấu thầu. Chinook Pathways cũng không phản hồi yêu cầu bình luận.

Vào tháng trước, ông Marc Weil - Giám đốc điều hành của Enbridge, cho Reuters biết rằng doanh nghiệp của ông không quan tâm đến vòng thầu này.

Theo giới phân tích, TC Energy - công ty sở hữu đường ống Keystone (vận chuyển dầu thô từ Alberta đến Bờ Vịnh Mexico), đang ngừng hoạt động kinh doanh đường ống dẫn dầu. Do đó, họ khó có thể trở thành nhà thầu. TC đã không trả lời yêu cầu bình luận.

Theo chia sẻ của ông Dave Szybunka - Giám đốc Đầu tư Cấp cao tại Canoe Financial (Calgary, tỉnh Alberta của Canada), số lượng nhà thầu tiềm năng và giá thầu sẽ giảm đi so với hai năm trước, do tình trạng sụt giảm giá cổ phiếu và nhiều thách thức về tài chính.

Cổ phiếu của Pembina đã giảm 10% từ đầu năm nay, còn TC thì giảm 11,7%, Enbridge giảm 15,7%.

Ông Szybunka nói: “Ngày trước, những nhà đầu tư như quỹ hưu trí sẽ nhảy ngay vào thương vụ như vầy, nhưng bây giờ, họ không muốn bị ràng buộc với hình ảnh tiêu cực về hydrocarbon ở miền tây Canada”.

Ngọc Duyên

AFP