CẦN BIỆN PHÁP TIÊN QUYẾT HẠN CHẾ ĐẾN MỨC THẤP NHẤT LÃNG PHÍ TRONG ĐẦU TƯ CÔNG

Phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV đang diễn ra với nhiều điểm nhấn đáng chú ý. Trước hết là sự quyết liệt, trách nhiệm, thẳng thắn của các đại biểu Quốc hội trong việc chất vấn các thành viên Chính phủ. Các đại biểu đã tập trung vào những vấn đề nóng bỏng, bức xúc của dư luận, như: lãng phí trong đầu tư công, ô nhiễm môi trường, tình trạng tham nhũng, tiêu cực,... Trong không khí dân chủ, thẳng thắn, các thành viên Chính phủ cũng đã rất trách nhiệm trong việc trả lời chất vấn, nghiêm túc tiếp thu những ý kiến của các đại biểu Quốc hội và đưa ra những giải pháp cụ thể để khắc phục những tồn tại, hạn chế.

Đại biểu Trần Chí Cường, Đoàn ĐBQH TP. Đà Nẵng

Phiên chất vấn đã thu hút sự quan tâm của đông đảo cử tri và nhân dân cả nước, đặc biệt là về vấn đề đầu tư công. Tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn về lĩnh vực kinh tế tổng hợp, đại biểu Trần Chí Cường, Đoàn ĐBQH TP. Đà Nẵng đặt câu hỏi về sự mâu thuẫn giữa Luật Ngân sách nhà nước và Luật Đầu tư công trong quy định về nguồn vốn sử dụng cho mua sắm trang thiết bị. Theo Luật Ngân sách nhà nước, chi thường xuyên ngân sách nhà nước có thể được sử dụng để mua sắm trang thiết bị phục vụ hoạt động của bộ máy. Tuy nhiên, Luật Đầu tư công lại quy định rằng các dự án xây dựng mới, cải tạo, nâng cấp, mở rộng, mua sắm tài sản, sửa chữa, nâng cấp... đều phải sử dụng nguồn vốn đầu tư công.

Theo đại biểu, việc này dẫn tới chồng lấn với các quy định của Luật Ngân sách nhà nước và các quy định pháp luật chuyên ngành khác trong việc sử dụng chi thường xuyên để mua sắm, sửa chữa, nâng cấp tài sản công. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng Bộ Tài chính làm rõ các giải pháp để giải quyết.

Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc

Trả lời vấn đề này, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, định mức xây dựng với công trình giao thông và công trình kiến trúc đang được kiểm soát chặt chẽ và được thực tế kiểm nghiệm qua hàng chục năm và rất nhiều công trình. Lãng phí ở đầu tư công, không phải do định mức mà nằm ở quá trình triển khai như ăn bớt khối lượng, chất lượng hoặc để thời gian thực hiện quá dài, lãng phí không đưa vào sản xuất, sử dụng, thiếu vốn, hay vốn chờ thủ tục.

Giải trình làm rõ thêm về vấn đề này, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, vướng mắc trong vấn đề này có thể không xuất phát từ Luật Đầu tư công, mà có vướng ở luật Ngân sách nhà nước. Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, việc sửa chữa, nâng cấp các dự án tài sản công hiện triển khai bình thường, không vướng mắc, chỉ dự án xây mới thì phải thực hiện quy trình theo luật đầu tư công. Ông cho hay, Chính phủ đang trình Quốc hội, việc dự án dưới 15 tỷ đồng thì được thực hiện theo chi thường xuyên.

Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng

Đối với nội dung về tiết kiệm trong đầu tư công, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, có thể thất thoát từ khâu chọn dự án, tức "cái cần làm trước, cái chưa cần làm thì lại làm". Ngoài ra, quy mô dự án được xây dựng, làm ở cấp thấp, rồi sau đó lại mở rộng, nâng cấp nên tốn thêm kinh phí bổ sung. Ví dụ, hiện nhiều cao tốc xây dựng hai làn, giờ mở rộng thì rất tốn kém.

Theo dõi phiên chất vấn, đặc biệt quan tâm đến vấn đề lãng phí trong đầu tư công, TS.Vũ Đình Ánh, Chuyên gia kinh tế cho rằng, trong thời gian dài, đầu tư công gặp phải nhiều vấn đề như tham nhũng, lãng phí, chậm tiến độ. Về vấn đề này, chúng ta đã có nhiều cơ chế, chính sách, đặc biệt là đã có Luật Đầu tư công, Luật cũng liên tiếp được xem xét, sửa đổi, điều chỉnh, hoàn thiện, để ngăn chặn được những hiện tượng tiêu cực, lãng phí xảy ra trong đầu tư công.

Theo TS. Vũ Đình Ánh, lãng phí trong đầu tư công là vấn đề nan giải, đã đến lúc cần những biện pháp tiên quyết để hạn chế đến mức thấp nhất lãng phí trong đầu tư công. Cùng với đó, cần xem xét kỹ quyền, trách nhiệm trong quản lý về đầu tư công, trong đó có việc sử dụng một cách tiết kiệm các nguồn lực, ngăn chặn lãng phí và đặc biệt là chống tham nhũng.

TS.Vũ Đình Ánh, Chuyên gia kinh tế

Vừa qua, các vụ án liên quan đến tham nhũng trong đầu tư công đã đươc điều tra xét xử một cách mạnh mẽ, nghiêm minh, tuy nhiên gần như chưa có ví dụ nào trừng phạt việc lãng phí trong đầu tư công. Một đặc điểm cần quan tâm liên quan đến lãng phí trong đầu tư công, đó là quy trình thủ tục và trách nhiệm trong đầu tư công hiện nay đang rườm rà, phức tạp và không rõ ràng, nên quy trách nhiệm về vấn đề lãng phí, hoặc lượng hóa lãng phí để quy trách nhiệm là việc rất khó khăn. TS.Vũ Đình Ánh cho rằng, đây là một trọng tâm cần xử lý, bên cạnh vấn đề tăng tốc giải ngân đầu tư công, cần hết sức quan tâm đến chống tham nhũng, lãng phí trong đầu tư công.

Trong thời gian qua, nền kinh tế Việt Nam đối mặt với nhiều khó khăn, có nguyên nhân khách quan như đại dịch, suy thoái kinh tế toàn cầu, các hoạt động thương mại thế giới đã chậm đi rất nhiều, hoặc những xung đột địa chính trị. Chúng ta đã có những gói hỗ trợ kinh tế, về mặt tài khóa thì có miễn giảm thuế, giảm tiền thuê đất, hoặc liên quan đến ưu đãi tín dụng… Trong phiên chất vấn, các đại biểu Quốc hội cũng đã nêu vấn đề và đề nghị làm rõ nhiều nội dung trong việc sử dụng gói tín dụng ưu đãi này.

Những chính sách đưa ra là hoàn toàn hợp lý, phù hợp, tuy nhiên, trong thực tế triển khai, thường xuyên có vướng mắc. Tuy nhiên, hiệu quả công tác này còn bị cản trở về quy trình, thủ tục, do đây là nguồn lực tài chính nhà nước, nên quy trình thủ tục tương đối rắc rối, phức tạp, không khả thi. Đó chính là lý do khiến gói chính sách không triển khai được, hoặc triển khai rất chậm, dù có mục tiêu đúng đắn, phương thức đúng đắn, nguồn lực sẵn sàng.

Bên cạnh đó, TS.Vũ Đình Ánh cũng cho rằng, một số gói khi thiết kế đã bị thay đổi theo hoàn cảnh, nên mục tiêu cũng có sự thay đổi nhất định, dẫn đến chậm trong quá trình triển khai. Ví dụ tiêu biểu là gói hỗ trợ 2% lãi suất, trong suốt gần 2 năm chỉ thực hiện giải ngân được rất ít. Vướng mắc ở đây không chỉ liên quan đến quy trình thủ tục, mà dường như động lực thực hiện chính sách đã có sự thay đổi nhất định.

Ngoài ra, trong việc điều hành các gói hỗ trợ chính sách, tuy thực hiện bằng nguồn lực ngân sách nhà nước, nhưng ta lại áp dụng trong nền kinh tế thị trường, do đó, TS.Vũ Đình Ánh cho rằng cần quan tâm đến tác động, vận hành của chính sách, trong đó có liên quan đến sự vận hành của cơ chế thị trường trong nền kinh tế Việt Nam, có như vậy thì mới phát huy được hiệu quả, đạt được mục tiêu mong muốn về tốc độ giải ngân, tạo được chuyển biến tức thời trong nền kinh tế.

Minh Hùng