Bồ Đào Nha 'rẽ phải' sau tổng tuyển cử, châu Âu lo ngại

Lãnh đạo AD Lúis Montenegro ăn mừng chiến thắng. Ảnh: AP

Phe cánh hữu áp đảo

Cuộc thăm dò của Đài truyền hình công cộng RTP cho thấy Liên minh Dân chủ (AD) trung hữu dự kiến sẽ giành được 83-91 ghế trong Quốc hội Bồ Đào Nha gồm 230 ghế, trong khi Đảng Xã hội cánh tả, đảng cầm quyền từ năm 2015 đến trước cuộc bầu cử này, chỉ giành được 69 -77 ghế. Đảng dân túy cực hữu Chega giành được sự ủng hộ mạnh mẽ, tăng từ mức chỉ 12 ghế trong cuộc bầu cử trước. Đảng Sáng kiến Tự do (IL) thân thiện với doanh nghiệp giành được 7-10 ghế, giúp cánh hữu áp đảo cánh tả trong Quốc hội. Tuy nhiên, không đảng nào giành được đa số ghế trong Quốc hội khóa mới.

Cuộc thăm dò ý kiến hậu bầu cử cho Đài RTP được thực hiện bởi Đại học Công giáo Bồ Đào Nha, có kết quả phần lớn là chính xác. Điều này đã được chứng minh trong các cuộc bầu cử trước.

AD đã vận động dựa trên những lời hứa sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bằng cách cắt giảm thuế, đồng thời cải thiện các dịch vụ y tế công cộng và giáo dục vốn đã bị ảnh hưởng bởi các cuộc đình công của giáo viên và nhân viên trường học vì vấn đề trả lương.

“Người dân Bồ Đào Nha đã lên tiếng”, lãnh đạo AD Lúis Montenegro cho biết khi tuyên bố giành chiến thắng trong cuộc bầu cử cực kỳ sát sao hôm 10.3. “Họ muốn có một chính phủ khác, các chính sách khác, các đảng phái đổi mới và đối thoại giữa các nhà lãnh đạo của họ… Và đó là những gì chúng tôi sẵn sàng đưa ra”.

Tiến trình đàm phán liên minh sẽ cam go

Sau khi tham vấn với lãnh đạo các đảng đã giành được ghế trong Quốc hội, Tổng thống Bồ Đào Nha Marcelo Rebelo de Sousa dự kiến sẽ mời ông Montenegro thành lập chính phủ trong tuần này. Tuy nhiên, theo kết quả thăm dò, ngay cả khi AD giành nhiều phiếu bầu nhất, khối này cũng không có đủ số ghế để chiếm thế đa số trong Quốc hội khóa mới và chắc chắn sẽ phải tiến hành các cuộc đàm phán thành lập liên minh.

Trong bài phát biểu tuyên bố chiến thắng, ông Montenegro đã tái khẳng định cam kết của mình là sẽ không tham gia bất kỳ loại thỏa thuận chính trị nào với phe cực hữu.

Đảng Chega cực hữu cho biết, để giành được sự ủng hộ của họ trong Quốc hội, họ phải được trở thành một phần của chính phủ liên minh cánh hữu. Và các nhà phân tích cho rằng một thỏa thuận với Chega, (trong tiếng Bồ Đào Nha nghĩa là “đủ rồi”), có thể là cách duy nhất để AD có thể lên cầm quyền.

“Chúng tôi muốn mang lại cho Bồ Đào Nha một chính phủ ổn định”, lãnh đạo Chega Andre Ventura cho biết sau khi kết quả thăm dò hậu bầu cử được công bố. “Chúng tôi sẵn sàng xây dựng chính phủ ở Bồ Đào Nha”. Ông Ventura mô tả kết quả dự kiến cho đảng của mình là “hoàn toàn mang tính lịch sử”.

Giống như các đảng cực hữu theo chủ nghĩa dân túy khác ở châu Âu, Chega đã đề cập đến những lo ngại về tội phạm và tình trạng nhập cư gia tăng. Chega kêu gọi kiểm soát chặt chẽ hơn việc nhập cư, các biện pháp cứng rắn hơn để chống tham nhũng và “mạnh tay” hơn với một số tội phạm tình dục.

Một Quốc hội chia rẽ

Không rõ ông Montenegro, một luật sư 51 tuổi, sẽ cầm quyền như thế nào trong một Quốc hội bị chia rẽ giữa cánh hữu, cánh tả và cực hữu.

Trong khi phát biểu về sự nhượng bộ ngay sau khi có kết quả sơ bộ, lãnh đạo Đảng Xã hội Pedro Nuno Santos cho biết ông sẽ không phản đối nỗ lực giành quyền lực của Montenegro và đảng của ông sẽ đảm nhận vị trí đứng đầu phe đối lập.

Bài phát biểu nhượng bộ của ông Santos gây sốc cho nhiều người vì được đưa ra vào thời điểm các lá phiếu vẫn đang được kiểm và Đảng Xã hội vào thời điểm đó đang giành được nhiều ghế trong Quốc hội hơn các đối thủ trung hữu của họ. Nhưng nhà lãnh đạo Đảng Xã hội cho biết quy mô tổng hợp của phe trung hữu và cực hữu khiến chính phủ cánh tả ở Bồ Đào Nha không thể tồn tại vào thời điểm hiện tại.

Tuy nhiên, ông Santos nói rằng mặc dù đảng của ông sẽ không ngăn cản phe trung hữu thành lập chính phủ, nhưng điều đó không có nghĩa là đảng Xã hội sẽ dễ dàng ủng hộ các dự luật mà phe trung hữu đề xuất. Nếu không có sự ủng hộ của Đảng Xã hội, không rõ phe trung hữu sẽ có thể thông qua các dự luật như thế nào.

Lời cảnh báo cho cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu

Kết quả bầu cử là một đòn giáng mạnh vào Đảng Xã hội Bồ Đào Nha và Đảng Dân chủ Xã hội ở châu Âu, hiện chỉ cầm quyền ở 4 trong số 27 quốc gia thành viên EU.

Sự trỗi dậy của đảng Chega phản ánh sự trỗi dậy của phe cực hữu trên khắp châu Âu, nơi họ đã nắm quyền – thường là trong các liên minh cầm quyền – ở các quốc gia như Italy, Hungary và Slovakia, hoặc đang giành chiến thắng đều đặn, như ở Pháp và Đức.

Thành tích mạnh mẽ của Chega cũng có khả năng sẽ củng cố các nhóm cực hữu dự kiến sẽ có những bước tiến lớn trong cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu vào tháng 6 tới.

Quỳnh Vũ