Báo Mỹ: Phương Tây 'chạy marathon' siết doanh thu dầu mỏ Nga, Tổng thống Putin vẫn có 'rất nhiều tiền'
Tổng thống Putin vẫn thu được nhiều tiền từ xuất khẩu năng lượng. Nhưng liệu Nga có thể tiếp tục nỗ lực vượt trội để tăng doanh thu từ dầu mỏ?
Bất chấp lệnh cấm từ phương Tây, Nga vẫn duy trì dòng chảy dầu. Tàu chở dầu ở Novorossiysk, Nga, vào tháng 10/2022. (Nguồn: New York Times)
Các biện pháp hạn chế dần dần của phương Tây đối với dầu mỏ Nga đang làm gia tăng nguy cơ khiến quốc gia này bế tắc kinh tế kéo dài...
Bị phương Tây xa lánh, năm ngoái, Nga đã chuyển hướng xuất khẩu dầu sang châu Á.
Theo dữ liệu chính thức, chiến lược này đã có hiệu quả. Tổng thống Vladimir Putin vẫn thu được nhiều tiền từ xuất khẩu năng lượng. Nhưng không rõ, liệu Nga có thể tiếp tục nỗ lực vượt trội để tăng doanh thu từ dầu mỏ hay không?
Nga duy trì dòng chảy dầu thế nào?
Có những dấu hiệu cho thấy, các biện pháp kiểm soát của phương Tây có hiệu lực vào tháng 12/2022 - lệnh cấm vận đối với hầu hết hoạt động bán dầu sang châu Âu và mức trần giá dầu của phương Tây - đang bắt đầu có tác động sâu sắc đến thu nhập ngành năng lượng.
Một đợt trừng phạt khác nhằm cắt giảm ngân sách cho chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine đã bắt đầu vào ngày 5/2. Liên minh châu Âu (EU) tiếp tục cấm dầu diesel, xăng và các sản phẩm dầu tinh chế khác của Nga.
Giống như các lệnh trừng phạt dầu thô, lệnh cấm mới nhất đi kèm với việc Nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) giới hạn giá đối với dầu diesel của Nga và các sản phẩm dầu được bán ở nơi khác.
Việc tăng dần các biện pháp trừng phạt dầu mỏ nhằm cắt giảm doanh thu xuất khẩu từ mặt hàng này của Nga là một chính sách mà các nhà phân tích cho rằng, có thể mất nhiều năm mới có kết quả.
Ông Edward Fishman, cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ nhận định: "Nói chung, các biện pháp trừng phạt giống như một cuộc chạy marathon hơn là một cuộc chạy nước rút".
Một năm kể từ khi bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, Nga vẫn có thể duy trì dòng chảy dầu.
Theo ước tính từ chính phủ Nga và Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), trong cả năm 2022, Nga đã cố gắng tăng sản lượng dầu 2% và tăng thu nhập từ xuất khẩu dầu 20% - lên 218 tỷ USD.
Thu nhập của quốc gia này được hỗ trợ nhờ giá dầu tăng tổng thể sau khi xung đột tại Ukraine bắt đầu và nhu cầu ngày càng tăng sau các đợt đóng cửa do đại dịch Covid-19. Những xu hướng đó cũng mang lại lợi ích cho những gã khổng lồ dầu mỏ phương Tây như Exxon Mobil và Shell.
Bên cạnh đó, Nga cũng thu về 138 tỷ USD từ khí đốt tự nhiên, tăng gần 80% so với năm 2021 do giá luôn ở mức kỷ lục. Điều này bù đắp cho việc cắt giảm dòng chảy khí đốt đến châu Âu.
Theo IEA, khối lượng xuất khẩu loại dầu thô chính của Nga cũng đã phục hồi, sau khi sụt giảm trong tháng 12/2022 do biện pháp áp giá trần dầu của G7 và lệnh cấm vận của phương Tây đối với dầu thô vận chuyển bằng đường biển.
Tuần trước, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho biết, mức trần giá dầu, hiện tại là 60 USD/thùng, khó có thể ảnh hưởng đến khối lượng xuất khẩu dầu của Nga. Quỹ này dự kiến, nền kinh tế Nga sẽ tăng trưởng 0,3% trong năm nay, sau khi giảm 2,2% vào năm 2022.
Nga cũng nỗ lực làm giảm tác động của "cơn mưa" trừng phạt của phương Tây bằng cách chuyển hướng xuất khẩu dầu thô sang Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ; khai thác khả năng tiếp cận các cảng dầu trên ba vùng biển khác nhau.
Trong quá trình này, Điện Kremlin đã thiết kế lại các mô hình thương mại dầu mỏ toàn cầu kéo dài hàng thập niên. Ví dụ, xuất khẩu dầu của Nga sang Ấn Độ đã tăng gấp 16 lần kể từ khi bắt đầu chiến dịch quân sự.
Ông Sergey Vakulenko, học giả năng lượng tại Quỹ Carnegie vì hòa bình quốc tế khẳng định: “Nga vẫn là một thế lực đáng gờm trên thị trường năng lượng toàn cầu. Đối đầu với một người chơi lớn như vậy không dễ dàng chút nào".
Thu nhập "trời cho" giảm, Tổng thống Putin vẫn có "rất nhiều tiền"
Dù vậy, không thể phủ nhận, ngay cả khi Nga tiếp tục sản xuất khoảng 10 triệu thùng dầu mỗi ngày, lệnh cấm ngày 5/12/2022 đã cắt giảm nguồn tiền trong kho bạc của nước này. Ước tính của IEA cho thấy, trong tháng 12/2022, doanh thu xuất khẩu dầu của Nga là 12,6 tỷ USD, thấp hơn gần 4 tỷ USD so với một năm trước đó.
Điều đó phần lớn là do các công ty dầu mỏ của Nga phải giảm giá ngày càng nhiều cho nhóm khách hàng mới. Xu hướng này dường như vẫn đang tồn tại. Bộ Tài chính Nga cho biết, doanh thu từ sản xuất và xuất khẩu dầu khí trong tháng 1/2023 đã giảm 46% so với cùng tháng năm ngoái.
Theo Công ty dữ liệu năng lượng Argus Media, chênh lệch giữa giá dầu Brent, chuẩn dầu toàn cầu và Urals - loại dầu thô xuất khẩu chính của Nga - đã tăng lên khoảng 40 USD/thùng trong tháng 1/2023. Trong khi đó, trước chiến dịch quân sự đặc biệt, khoảng cách đó chỉ là một vài USD.
Bộ Tài chính Nga đã thừa nhận sự sụt giảm doanh thu từ dầu mỏ khi thông tin, giá trung bình của Urals trong tháng 1/2023 là 49,5 USD/thùng, gần bằng một nửa so với giá một năm trước đó.
“Nga vẫn là một thế lực đáng gờm trên thị trường năng lượng toàn cầu. Đối đầu với một người chơi lớn như vậy không dễ dàng chút nào" - ông Sergey Vakulenko, học giả năng lượng tại Quỹ Carnegie vì hòa bình quốc tế.
Trong dự báo ngân sách vào cuối năm ngoái, Bộ trên cũng khẳng định: “Thu nhập 'trời cho' sẽ giảm".
Sử dụng dữ liệu hải quan từ Ấn Độ, ông Vakulenko, chuyên gia dầu mỏ của Nga cho hay, các nhà nhập khẩu dầu thô địa phương của Moscow đã trả giá gần như tương đương với dầu thô Brent.
Ông nhận định: "Ít nhất một phần chiết khấu lớn trên giá Urals niêm yết đã được các nhà xuất khẩu và trung gian Nga bỏ túi, sau đó tính giá cao hơn cho người mua ở Ấn Độ. Và khoản chênh lệch này sẽ không được tính trực tiếp vào thuế của chính phủ Nga".
Các chuyên gia đồng ý rằng, về lâu dài, tương lai của doanh thu từ dầu mỏ của Nga sẽ được quyết định bởi những quốc gia không thực thi lệnh trừng phạt của phương Tây.
Bên cạnh đó, giá dầu toàn cầu sẽ vẫn là yếu tố quyết định lớn nhất đến số tiền mà Điện Kremlin sẽ thu được từ một thùng dầu thô xuất khẩu, bất chấp sự mờ mịt ngày càng tăng trong hoạt động thương mại của nước này.
Đặc biệt, "số phận" của mức giá nói trên phần lớn phụ thuộc vào đồng minh của Nga là Trung Quốc, quốc gia có nền kinh tế mới bắt đầu phục hồi sau nhiều năm bị hạn chế nghiêm ngặt bởi Covid-19.
Vào tháng 12/2022, nhập khẩu dầu thô của Trung Quốc đạt kỷ lục 16,3 triệu thùng/ngày, theo ước tính của Kpler, một công ty theo dõi vận chuyển năng lượng.
Nếu xu hướng này tiếp tục, nguồn cung dầu toàn cầu sẽ thêm căng thẳng và điều này có lợi cho Điện Kremlin.
Thêm vào áp lực tăng giá dầu, OPEC+, một liên minh của Nga và Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) cho biết, họ sẽ duy trì các mục tiêu sản lượng hạn chế của năm ngoái. Điều này có thể làm căng thẳng nguồn cung dầu nếu nhu cầu tăng.
Ông Felix Todd, nhà phân tích tại Argus Media cho biết, sau một năm chuẩn bị, hoạt động sản xuất của Nga dường như có thể hấp thụ ngay lập tức tác động của các lệnh trừng phạt dầu mỏ của phương Tây.
Trong khi đó, bà Alexandra Prokopenko, nhà phân tích kinh tế Nga nhận thấy, chính phủ Moscow đã bảo vệ chi tiêu quốc phòng và xã hội không bị sụt giảm. Điều đó có nghĩa là ngay cả khi doanh thu từ dầu mỏ giảm mạnh, trong tương lai gần, nỗ lực cho chiến dịch quân sự cũng không ảnh hưởng.
"Tổng thống Putin có rất nhiều tiền", bà nói.
