Alibaba khủng hoảng chiến lược, mất thị phần vào tay đối thủ

Jack Ma, người sáng lập công ty tiên phong về thương mại điện tử Alibaba của Trung Quốc vào năm 1999, đã nói rằng: “Tôi tin chắc rằng Alibaba sẽ thay đổi và cải cách”. Trong một bài đăng trên blog nội bộ vào cuối năm ngoái, Jack Ma đã viết: “Hãy quay lại sứ mệnh và tầm nhìn của chúng ta, Alibaba, cố lên!”

Theo Financial Times, không có gì cảnh tỉnh Alibaba bằng lời kêu gọi của Jack Ma. Lời kêu gọi cho thấy tập đoàn công nghệ nổi tiếng nhất Trung Quốc đang mất phương hướng như thế nào. Từng là công ty có giá trị nhất châu Á, lần đầu tiên Alibaba bị đối thủ cùng quê PDD Holdings vượt qua về vốn hóa thị trường vào tháng 11. Cổ phiếu của công ty đã giảm 75% so với mức đỉnh ba năm trước, sau một loạt các quy định bị loại bỏ, thay đổi chiến lược và tinh thần nhân viên suy giảm.

Một người thân cận với ban lãnh đạo cho biết PDD vượt qua Alibaba “là một hồi chuông cảnh tỉnh thực sự cho Alibaba”. Chính vì thế, Alibaba đã để giám đốc điều hành mới Eddie Yongming Wu nắm quyền kiểm soát trực tiếp hoạt động kinh doanh thương mại điện tử cốt lõi vào cuối tháng trước, thay thế giám đốc điều hành lâu năm Trudy Dai.

Những người trong nội bộ công ty và các nhà phân tích cho rằng Alibaba cho đến nay đã thất bại trong việc chống lại các đối thủ cạnh tranh mới, không theo kịp sự phát triển của AI và không tận dụng được thế mạnh của mình trong thương mại điện tử trong nước để thành công ở các thị trường phương Tây.

CHIẾN LƯỢC KINH DOANH THAY ĐỔI NHƯ CHONG CHÓNG, NỘI BỘ LỤC ĐỤC

Vào tháng 3, tập đoàn công nghệ này đã công bố ý định chia đế chế của mình thành sáu đơn vị để khai thác giá trị cổ đông và kích thích tăng trưởng trên toàn bộ doanh nghiệp. Kế hoạch này ban đầu được các nhà đầu tư đón nhận và giá cổ phiếu đã tăng 20% trong những ngày sau khi công bố. Nhưng sự lạc quan của nhà đầu tư về nền kinh tế Trung Quốc đang mờ nhạt dần.

Vào tháng 11, Alibaba chính thức tuyên bố sẽ từ bỏ kế hoạch phát triển hoạt động kinh doanh trên nền tảng đám mây - điều mà họ cho là rất quan trọng đối với sự tăng trưởng trong tương lai - và tạm dừng niêm yết đơn vị siêu thị của mình. Hiện chưa rõ điều gì đang xảy ra với 4 đơn vị còn lại. Nhiều nhân viên cho biết kế hoạch tách các doanh nghiệp khác đã bị hủy bỏ hoặc đang được xem xét.

Mọi thứ diễn ra không đúng như kế hoạch, thậm chí tồi tệ. Alibaba đã thành lập một nhóm CNTT để xử lý cơ sở hạ tầng trong toàn tập đoàn sau khi đánh giá cho thấy thực chất các nhóm đang sao chép lẫn nhau. Ngoài ra, nội bộ Alibaba xảy ra tranh chấp quyền lực, hỗn loạn. Những người trong cuộc cho biết, các cuộc tranh giành quyền lực giữa đội ngũ bảo vệ cũ do cựu giám đốc điều hành Daniel Zhang lãnh đạo và Wu, người tiếp quản ông vào tháng 9, đã làm trầm trọng thêm tình trạng hỗn loạn.

Vào tháng 3, công ty thông báo Zhang sẽ đứng đầu mảng kinh doanh đám mây khi tách mảng này ra, nhưng vào tháng 9, Zhang bất ngờ từ chức. Một người của Alibaba Cloud cho biết sự ra đi của Zhang đồng nghĩa với việc nhiều người có liên quan có thể sẽ bị sa thải.

Trong cuộc gọi đầu tiên với nhà đầu tư với tư cách là giám đốc vào tháng 11, Wu đã định vị hoạt động kinh doanh trên nền tảng đám mây là động lực tăng trưởng, trong thời kỳ mà ông gọi là “sự ra đời của kỷ nguyên AI”. Ông cam kết đầu tư vào công nghệ AI, nhưng các nhà phân tích nghi ngờ liệu Wu có thể vực dậy đà tăng trưởng đang chậm lại của Alibaba Cloud hay không.

Trong khi đó, tương lai liên kết fintech Ant, trong đó Alibaba giữ khoảng 33% cổ phần, cũng vẫn chưa rõ ràng, ba năm sau khi chính quyền tạm dừng đợt IPO trị giá 34 tỷ USD của công ty này. Theo những người thân cận với ban lãnh đạo, Ant vẫn đang chờ phê duyệt theo quy định để có được giấy phép nắm giữ tài chính, một bước quan trọng để theo đuổi đợt IPO khiêm tốn hơn ở Hồng Kông hoặc Trung Quốc.

CÁC ĐỐI THỦ TỪ TIKTOK ĐẾN SHEIN, TEMU ĐỀU TĂNG TRƯỞNG TỐT, RIÊNG ALIBABA THỤT LÙI

Các chuyên gia cho rằng sự hỗn loạn trong quá trình tái cơ cấu cũng đã khiến Alibaba mất tập trung vào việc giải quyết “vấn đề cốt lõi” trong hoạt động kinh doanh mang lại lợi nhuận và tạo ra tiền mặt cao nhất là thương mại điện tử trong nước.

Duncan Clark, người sáng lập và chủ tịch của công ty tư vấn BDA có trụ sở tại Bắc Kinh, cho biết họ đang “mất thị phần vào tay Douyin [thuộc sở hữu của ByteDance] và cả PDD trong hoạt động kinh doanh chính của mình”. Ông nói: “Alibaba đã đánh mất hào quang của một người chơi thống trị, với những hiểu biết sâu sắc nhất về thị trường, người bán và người tiêu dùng”.

Diễn biến vốn hóa giá trị thị trường của Alibaba và PDD Holdings. Nguồn: Bloomberg

PDD, công ty sở hữu Pinduoduo và nhà bán lẻ trực tuyến giá trị Temu, và Douyin của ByteDance, phiên bản Trung Quốc của TikTok, đã chứng kiến sự tăng trưởng bùng nổ trong năm nay nhờ việc thâm nhập vào lãnh thổ của Alibaba. PDD đã tăng gần gấp đôi doanh thu lên 9,4 tỷ USD trong quý 3 so với cùng kỳ năm 2022. ByteDance, chưa được niêm yết, có doanh thu 29 tỷ USD trong quý 2, tăng khoảng 40% so với năm trước.

Alibaba, công ty có danh mục đầu tư gồm các công ty thương mại điện tử ở nước ngoài, đã chứng kiến một công ty Trung Quốc khác là Shein và Temu của PDD phát triển nhanh chóng ở Mỹ và châu Âu với các nền tảng thương mại điện tử cực kỳ phổ biến của họ, vận chuyển sản phẩm trực tiếp từ các nhà máy Trung Quốc đến người tiêu dùng ở phương Tây tại một mức giá “hạ gục”.

Clark cho biết, để có thể vực dậy vận mệnh đi đầu của mình, Alibaba phải “làm điều gì đó mạnh mẽ”.

“Alibaba cần quay lại những điều cơ bản. Họ phải lấy lại tinh thần đổi mới, tập trung ngăn chặn nội bộ lục đục và nhấn mạnh rằng đây là nỗ lực của toàn công ty”, ông nói.

Thanh Minh