Tổng thống Tokayev và những cải cách đột phá ở Kazakhstan

Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev phát biểu trong chuyến thăm Việt Nam, tháng 8/2023. (Nguồn: TTXVN)

Trong giai đoạn 2019-2021, Tổng thống Tokayev đã tiến hành bốn đợt cải cách chính sách toàn diện thành công, bao gồm những thay đổi về tự do hóa bối cảnh chính trị, vấn đề tự quản địa phương và nhân quyền, hạ ngưỡng vào Mazhilis (Hạ viện Kazakhstan) đối với các đảng chính trị và mở rộng sự tham gia cho phụ nữ và thanh niên khi phân bổ nhiệm vụ của Quốc hội cùng nhiều sáng kiến khác.

Cải cách để phát triển

Trong cuộc trưng cầu dân ý toàn quốc năm 2022, lần đầu được tổ chức kể từ năm 1995, đa số cử tri đã tán thành việc sửa đổi Hiến pháp nhằm phân cấp quyền lực. Những cải cách Hiến pháp này đã đưa Kazakhstan từ thể thức chính phủ siêu tổng thống sang một nước cộng hòa tổng thống chế với một quốc hội mạnh hơn. Các cải cách bao gồm thay đổi hệ thống bầu cử Quốc hội, tái lập Tòa án Hiến pháp và các biện pháp đơn giản hóa việc đăng ký của các đảng chính trị mới.

Bên cạnh đó, các điều kiện lập pháp cần thiết cũng đã được tạo ra để phát triển dân chủ, bảo vệ quyền con người và củng cố nhà nước pháp quyền. Dưới thời Tổng thống Tokayev, công dân Kazakhstan được đảm bảo tham gia rộng rãi trong quá trình đưa ra các quyết định chính trị như một phần của việc thực hiện các nguyên tắc của khái niệm “Nhà nước lắng nghe”.

Kazakhstan đã thiết lập một hệ thống quản lý chính trị cân bằng và triển khai các nguyên tắc về trách nhiệm giải trình của Chính phủ cũng như tính minh bạch cao hơn với mục tiêu là đảm bảo tính không thể đảo ngược của quá trình chuyển đổi chính trị đang diễn ra và xây dựng một “Kazakhstan công bằng”.

Là một phần của quá trình hiện đại hóa chính trị đất nước, thủ tục đăng ký các đảng phái chính trị ở Kazakhstan đã được đơn giản hóa cùng với quy trình bầu cử được cải thiện. Ngưỡng đăng ký đã giảm bốn lần, từ 20.000 xuống 5.000 người. Ngưỡng để các đảng chính trị vào Hạ viện đã giảm từ 7% xuống 5%. Ngoài ra, số lượng đại diện khu vực tối thiểu đã giảm ba lần - từ 600 xuống còn 200 người. Quy mô tối thiểu của một nhóm công dân khởi đầu để có thể thành lập đảng đã giảm từ 1.000 xuống còn 700 người. Những cải cách này đã giúp các đảng chính trị mới là "Cộng hòa" và "Baytak" đăng ký và được thành lập nhanh chóng.

Ngoài những thay đổi trong thủ tục đăng ký, việc phân chia hạn ngạch 30% cho phụ nữ, thanh niên và người khuyết tật trong danh sách bầu cử của đảng và sau đó là trong việc phân bổ nhiệm vụ của Quốc hội cũng đã tạo thuận lợi hơn trong hoạt động chính trị ở Kazakhstan.

Sửa Hiến pháp

Các sửa đổi Hiến pháp quy định Tổng thống Cộng hòa Kazakhstan có nhiệm kỳ với thời hạn bảy năm - không có quyền tái tranh cử. Việc sửa đổi này đã mang lại một số lợi ích như thời gian bảy năm là đủ để thực hiện một chương trình hay kế hoạch tham vọng. Thứ hai, việc hạn chế nhiệm kỳ đối với tổng thống đảm bảo rằng Tổng thống tập trung tối đa vào việc giải quyết các nhiệm vụ chiến lược về phát triển quốc gia.

Hiến pháp sửa đổi cũng đồng thời hạn chế một số quyền của tổng thống đối với các quan chức địa phương. Theo đó, Tổng thống Kazakhstan chỉ có thể bổ nhiệm các thị trưởng thành phố và tỉnh khi có sự đồng ý của các maslikhat (hội đồng nhân dân địa phương). Điều này cũng có nghĩa là “Hạn ngạch Tổng thống” tại Thượng viện đã bị giảm. Đặc biệt, Hiến pháp sửa đổi cũng quy định, người thân của Tổng thống bị cấm giữ các chức vụ cao trong Chính phủ và lĩnh vực bán công.

Quang cảnh Thủ đô Astana, Kazakhstan. (Nguồn: AP)

Trong khi đó, quyền hạn của Majilis (Hạ viện) được mở rộng đáng kể. Theo mô hình bầu cử mới, các cuộc bầu cử được tổ chức theo danh sách đảng phái và đơn vị bầu cử một thành viên. Theo kết quả của cuộc bầu cử vào tháng 3/2023, thành viên của sáu đảng đã được bầu vào Quốc hội, trong số đó có ba đảng lần đầu tiên nhận được sự ủy nhiệm của Quốc hội.

Cũng trong năm 2023, lần đầu tiên tại Kazakhstan đã diễn ra cuộc bầu cử các thị trưởng quận và thành phố thuộc tỉnh. Ngoài ra, trong hơn hai năm qua, cử tri đã trực tiếp bầu ra 1.700 trưởng thôn.

Tầm nhìn mới

Những thay đổi trong đời sống chính trị tại Kazakhstan đã tạo điều kiện cho một thế hệ mới xuất hiện trong tất cả các lĩnh vực, từ chính trị, quản lý nhà nước, kinh doanh, khoa học. Năm 2019, Tổng thống Tokayev đã thành lập Lực lượng Thanh niên Dự bị của Tổng thống. Thông qua cuộc thi tuyển đã chọn ra 400 người dự bị từ hơn 10.000 người ứng tuyển và hơn 75% trong số đó đã được bổ nhiệm vào các vị trí khác nhau trong hệ thống chính trị và các cơ quan công quyền của Kazkhstan.

Một trong các thay đổi lớn khác đó là Hội đồng Tín thác quốc gia - cơ quan tư vấn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng, triển khai bốn đợt cải cách trong giai đoạn 2019-2021- được tổ chức lại thành Kuryltai Quốc gia vào năm 2022 với mục đích thúc đẩy sự tham gia của công chúng vào quá trình quản trị và ra quyết định của Kazakhstan. Kuryltai Quốc gia bao gồm 117 thành viên đại diện cho tất cả các vùng miền trên đất nước với nhiều lĩnh vực hoạt động và các thế hệ khác nhau.

Vào ngày 17/6/2023, Tổng thống K.Tokayev đã triệu tập cuộc họp lần thứ hai của Kurultai Quốc gia. Cuộc họp quan trọng này đã kết thúc bằng việc thông qua Kế hoạch thực hiện các sáng kiến của Tổng thống. Kế hoạch bao gồm các dự án hỗ trợ thanh niên trong nước, cải tạo trường học ở nông thôn và cải thiện công việc của các tổ chức trẻ em và thanh thiếu niên.

Tại Kỳ họp thứ ba của Quốc hội diễn ra vào ngày 15/3 mới đây tại thành phố Atyrau, trong bài phát biểu của mình, Tổng thống Tokayev đã đưa ra tầm nhìn về một xã hội hiện đại hóa và các mục tiêu chiến lược là thiết lập nền kinh tế thị trường mở, thúc đẩy số hóa, phát triển trí tuệ nhân tạo, tăng cường năng lực vận tải và logistics, hỗ trợ doanh nghiệp và khuyến khích đổi mới.

Việc thực hiện những cải cách chính trị toàn diện và sâu rộng cùng với những cải cách về kinh tế và xã hội ở Kazakhstan kể từ khi Tổng thống Tokayev lên nắm quyền không những đã mang lại một gương mặt mới cho đất nước Trung Á mà còn được cộng đồng quốc tế đánh giá tích cực, đặt nền móng cho công cuộc tiếp tục hiện đại hóa đất nước Kazakhstan trong tương lai.

Nhất Phong