Cảnh báo toàn cầu về sự trở lại của dịch cúm gia cầm

Một bác sĩ đang bế một con gà nhiễm H5N1 tại một trang trại ở Canada. Ảnh: Karyn

Tổ chức Nông nghiệp và Lương thực Liên Hiệp Quốc (FAO), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Tổ chức Y tế Động vật Thế giới (WOAH) đang kêu gọi các quốc gia hợp tác nhằm đối phó với những đợt bùng phát cúm gia cầm đang lan rộng, cũng như bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Virus cúm gia cầm thường lây lan giữa các loài chim, nhưng số ca nhiễm cúm gia cầm H5N1 ở động vật có vú - những loài có họ hàng gần với người hơn chim - đang gia tăng, điều này làm dấy lên lo ngại rằng virus có thể thích nghi để lây nhiễm sang người dễ dàng hơn.

Ngoài ra, một số động vật có vú có thể đóng vai trò như vật trung gian cho virus cúm, dẫn đến sự xuất hiện của các virus mới có thể gây hại nhiều hơn cho động vật và con người.

Dòng virus cúm gia cầm H5N1 có nguồn gốc từ ngỗng xuất hiện lần đầu tiên vào năm 1996. Kể từ năm 2020, một biến thể của những virus này đã dẫn đến số lượng chim hoang dã và gia cầm chết nhiều chưa từng thấy ở nhiều quốc gia châu Phi, châu Á và châu Âu. Năm 2021, virus lây lan sang Bắc Mỹ, và năm 2022, đến Trung và Nam Mỹ.

Vào năm 2022, 67 quốc gia trên 5 châu lục đã báo cáo dịch cúm gia cầm độc lực cao H5N1 ở gia cầm và chim hoang dã cho WOAH, với số lượng hơn 131 triệu gia cầm bị tiêu hủy. Vào năm 2023, 14 quốc gia khác báo cáo dịch bệnh, chủ yếu ở châu Mỹ.

Hiện nay, virus cúm gia cầm đã lây lan sang các trang trại bò sữa ở Mỹ, giới chuyên gia y tế đã xác nhận sự xuất hiện của virus cúm gia cầm có mức độ nguy hiểm cao (HPAI) trong nguồn nước chăn nuôi kể từ tháng 3/2024. Virus H5N1 đã được tìm thấy trong sữa tươi của những con bò bị nhiễm bệnh, bao gồm cả trong các sản phẩm từ sữa được bán tại các cửa hàng tạp hóa.

Tuy nhiên, hiện nhà chức trách cho biết "không có dấu hiệu lo ngại về tính an toàn của nguồn cung sữa". Các cơ quan y tế nói rằng sản phẩm từ sữa vẫn an toàn khi được thanh trùng vì quá trình này sẽ tiêu diệt virus.

Các nhà khoa học nhận định virus H5N1 chủng mới có tính chất lây lan nhanh chóng và có khả năng dễ dàng thích nghi trên cơ thể những loài động vật có vú như cáo, gấu, chồn, mèo và chó. "Kể từ năm 2022, chủng virus này có thể đột biến và phát triển sau mỗi lần lây lan giữa các loài động vật, làm tăng khả năng truyền nhiễm”, Andrew Pekosz, nhà nghiên cứu Miễn dịch tại Trường Y tế Công cộng Bloomberg Johns Hopkins cho biết trong một buổi họp báo vào tuần trước.

Virus H5N1 có khả năng thích nghi và lây lan cao nhất đối với các loại gia cầm. Dịch bệnh cúm gia cầm đã hoành hành ở môi trường tự nhiên trong hai thập kỷ vừa qua. Các đợt bùng phát đã diễn ra tại các trang trại gia cầm trên khắp thế giới kể từ năm 2022.

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) gần đây cho biết chưa có ghi nhận về khả năng lây lan bệnh cúm gia cầm giữa người với người. Cơ quan này cũng cho biết rủi ro tới sức khỏe cộng đồng hiện tại là chưa cao. Việc virus H5N1 lây lan từ người nhiễm sang người tiếp xúc gần cũng rất hiếm vì virus chưa thích nghi để nhân bản bên trong tế bào của con người.

Mặc dù gần đây đã ghi nhận một số ca nhiễm virus nhưng nguyên nhân không đến từ lây lan giữa con người, mà từ tiếp xúc với bò sữa. Trên toàn thế giới có chưa đến 1.000 trường hợp nhiễm virus H5N1. Theo thống kê, đã có hai người được xác nhận nhiễm virus H5N1 trong đợt bùng phát hiện tại ở Mỹ.

Các nghiên cứu mới của CDC Mỹ cho thấy chủng virus gia cầm H5N1 mới có khả năng lây lan qua không khí là rất thấp. Tuy nhiên, Viện nghiên cứu Penn State, cũng cảnh bảo virus cúm gia cầm có thể phát triển những biến đổi khó lường. Mỹ đã công bố sẽ dành 200 triệu USD cho công tác phòng chống dịch tễ liên quan.

Hoàng Nam